Hoe komt het Nederlands elftal uit de crisis?

Heeft Jeroen Stekelenburg (43) weer. Sinds hij de vaste NOS-interviewer is bij het Nederlands elftal, geeft Oranje niet thuis.

Toen hij Jack van Gelder opvolgde, aan het einde van de kwalificatiereeks voor het EK van 2016 in Frankrijk, was dat toernooi al zo goed als uit zicht en ook komende zomer in Rusland is Oranje er niet bij. Is dat domme pech?

Los van de vragen over individuele gevallen - had de KNVB niet al 4 jaar geleden Ronald Koeman moeten aanstellen? - was het missen van een tweede eindtoernooi op een rij reden voor de NOS een bredere blik te werpen op de staat van het Nederlandse voetbal.

Met de Europa Leaguefinale van Ajax, een jaar geleden, leek het Nederlandse voetballandschap er even weer rooskleurig uit te zien, maar ook die euforie is razendsnel weggezakt.

In de eerste aflevering van De Staat van Oranje wordt het Duitse elftal gebruikt om te laten zien hoe je uit een crisis komt. Is de Hollandse School failliet?
"Dat is nogal een vraag. Ik denk wel dat in Nederland een zekere luiheid is ontstaan, doordat we altijd behoorlijk goed zijn geweest. De Sneijders, Van Persies en Robbens hebben verbloemd dat onder de top dingen niet goed gingen."

"Als je de finale (2010) en halve finale (2014) op een WK haalt, lijkt het goed te gaan. Daardoor voel je niet de noodzaak om heilige huisjes omver te werpen en echt te vernieuwen. Dat is in Duitsland rond de eeuwwisseling wel gebeurd."

De Duitsers misten de afgelopen jaren nooit een eindtoernooi.
"Duitsland heeft natuurlijk een groter poten­tieel dan Nederland. Zelfs in de periode van ­crisis hebben ze nog wel de finale van het WK van 2002 gehaald. Het ging vooral om het gevoel in Duitsland. Er was veel negativisme en Die Mannschaft verloor aanzien."

"Daar ligt een parallel met Nederland. Het WK 2006 in eigen land is voor Duitsland een keerpunt geweest. Jürgen Klinsmann, destijds bondscoach, koos ervoor midden in Berlijn te gaan zitten en zo het volk erbij te betrekken. Daar is de huidige generatie opgestaan."

"Daarnaast is het belangrijk wat er onder de motorkap gebeurt. In Duitsland is keihard ­gewerkt en is er ruimte gekomen voor trainers met frisse visies op voetbal. Blikvangers als Jürgen Klinsmann, Jürgen Klopp en Joachim Löw kennen we, maar ook zijn alle jeugdopleidingen op de schop gegaan."

"Bij Borussia Dortmund gingen ze trainen met de Footbonaut, een uitvinding in een voetbalkooi die erop gericht is de handelingssnelheid te vergroten. Ook wordt in Duitsland steeds meer met data gewerkt, om zo preciezer te kunnen meten waar het beter kan."

In de serie wordt benadrukt dat Duitsland op het WK van 2014 dertien spelers met een vwo-diploma in de selectie had en Nederland maar één: Stefan de Vrij. Maakt dat uit?
"Het is een opvallende statistiek, waarvan je je kunt afvragen of het toeval kán zijn. Voor de goede orde: wij pretenderen niet dat we alle antwoorden hebben. We zijn vragen gaan stellen bij dingen die ons opvielen."

"Je hebt een stroming die zegt: in Duitsland is een situatie gecreëerd waar spelers die school belangrijk vinden een mogelijkheid hebben om - als ze wat ouder zijn - terug te stromen in de jeugd­opleidingen. Daarmee gaat minder talent verloren."

"Ik kan me voorstellen dat je voor som­mige aspecten van het moderne voetbal voetbal­intelligent moet zijn. Dat is niet per definitie hetzelfde als het goed doen op school, maar er moet wel iéts zijn: het voetbal wordt ingewikkelder en spelers moeten sneller denken. Als je naar een wedstrijd uit de jaren negentig kijkt, is het verschil immens."

Hoe komt het dat AZ in de eredivisie uitblinkt met zelfopgeleide talenten als Guus Til, Teun Koopmeiners en Thomas Ouwejan?
"Dat is een gevolg van de vooruitstrevende manier waarop die club bezig is geweest. We hebben daar meegelopen met een jeugdspeler van 11 jaar. Die komt op de club, pompt de ballen op, gaat naar het veld, maar het eerste half uur is er geen trainer te bekennen. Dat is bewust."

"Vroeger op een pleintje maakte je ook zelf partijen. Het wakkert eigen initiatief aan. Als alles altijd perfect is geregeld, wordt het moeilijker met tegenslag om te gaan."

"Dus ze trainen ook weleens op een knollenveld - juist omdat je daar technisch beter van wordt. Dat soort ideeën zie je bijna nergens in de conservatieve voetballerij in Nederland."

Uw broer Maarten is trainer van Oranje onder 19 jaar. Oranje onder 17 is zondag Europees kampioen geworden. Zijn betere tijden aanstaande?
"Het feit dat Oranje onder 17 Europees kampioen is geworden, is een goed teken, maar dat gebeurde wel met penalty's in de kwart- en de halve finale en in de finale. Wat ik zeker weet, is dat er anders wordt gedacht over voetbal dan 15 jaar geleden."

"De vruchten zullen uiteindelijk geplukt moeten worden. Daarbij: voetbal is niet 100 procent maakbaar. Een speler zoals Messi wordt maar eens in de 100 jaar geboren, maar je kunt wel proberen het algehele niveau op te krikken."

De Staat van Oranje, vanaf donderdagavond vier donderdagen om 21.25 uur op NPO 2