Voorgenomen nieuwe sancties raken ook de buitenlandpolitiek van Iran

De nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo, heeft Iran maandag „met de strengste sancties uit de geschiedenis” gedreigd om een eind te maken aan „elke Iraanse agressie”. Volgens analisten komen de nieuwe eisen en strafmaatregelen neer op een poging tot regime change in Teheran.

Pompeo waarschuwde in zijn eerste grote politieke rede sinds zijn aantreden dat Iran „grote moeite zal hebben zijn economie overeind te houden” na het van kracht worden van het nieuwe pakket sancties.

Deels bestaat dit nieuwe pakket uit sancties die in 2015 waren opgeheven, toen het nucleaire akkoord van kracht ging dat president Trump eerder deze maand eenzijdig opzegde. Deze betreffen vooral de handel met Iran. Maar de regering-Trump voegt er nog enkele vergaande eisen aan toe. Zo moet Iran volledig stoppen met zijn nucleaire programma, ook voor vreedzame doeleinden. Het land mag wat de Amerikanen betreft geen uranium meer verrijken en het moet zich onder meer terugtrekken uit Syrië en uit Jemen.

De eisen gaan zo ver dat veel analisten dit zien als een poging het Iraanse regime, waarin conservatieve shi’itische geestelijken al decennia het laatste woord hebben, op de knieën te dwingen. Pompeo noemde regime change niet uitdrukkelijk in zijn toespraak, maar spoorde de Iraanse bevolking wel aan geen genoegen meer te nemen met leiders als president Hassan Rohani en minister van Buitenlandse Zaken Mohammad Javad Zarif. Beiden gelden overigens nog als gematigd naar Iraanse maatstaven.

Lees ook: Waarom stapt Trump uit het Iran-akkoord?

Instemming met de nieuwe Amerikaanse eisen zou een radicale breuk betekenen in het Iraanse beleid dat er de afgelopen jaren op was gericht via steun aan lokale bondgenoten steeds meer controle te krijgen over landen als Irak, Syrië, Libanon en in mindere mate Jemen. Het kwam dan ook niet als een verrassing dat een Iraanse woordvoerder verklaarde dat „Amerika druk wil uitoefenen zodat Iran zich overgeeft en zijn illegale eisen accepteert”. Volgens de functionaris toont Pompeo’s toespraak „duidelijk dat Amerika regime change in Iran wil.” President Rohani verwees naar het CIA-verleden van Pompeo. „Wie bent u een besluit te nemen voor Iran en de wereld, en Iran voor te schrijven wat het moet doen en niet moet doen op nucleair gebied?”

In Europa werden de nieuwe Amerikaanse eisen met kritiek begroet. Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië, die alle vinden dat de VS het nucleaire pact met Iran ten onrechte hebben opgezegd, reageerden maandag afwijzend op de nieuwe Amerikaanse eisen en voorgestelde strafmaatregelen. De meeste Europese staten willen de handel met Iran juist voortzetten en broeden op manieren om dit te doen zonder dat bedrijven uit hun landen zware schade lijden als gevolg van Amerikaanse boetes.

De effectiviteit van het nieuwe sanctiepakket lijkt twijfelachtig. De kans dat de nieuwe sancties wereldwijd gevolgd zullen worden, is niet groot. Landen als Rusland, China en India zullen zich naar verwachting niet door de Amerikaanse eisen en waarschuwingen laten afschrikken.