Direct naar artikelinhoud
vijf vragen

China heeft een anti-Amerikaans veiligheidsplan voor de toekomstige wereldorde. Wat is Xi van plan?

De Navo ziet China als een nieuwe uitdaging voor de internationale rechtsorde. Beijing van zijn kant zoekt medestanders voor een veiligheidsarchitectuur onder Chinese regie. Hoe ziet de Pax Sinica eruit? Vijf vragen.

Een scherm in een winkelcentrum in Beijing toont een nieuwsuitzending van de staatsmedia op 23 juni, waarin de Chinese president het BRICS Business Forum toespreekt via een videolink.Beeld Thomas Peter / Reuters

Hoe denkt Xi Jinping over de Navo?

De Navo heeft de oorlog in Oekraïne aan zichzelf te danken, vindt de Chinese president. Niet alleen had Europa na de ineenstorting van de Sovjet-Unie beter naar de Russische wensen op veiligheidsgebied moeten luisteren, ook is het bondgenootschap in de ban van Amerikaans Koude Oorlogsdenken. Zodra Washington, in Chinese ogen de grote boosdoener, klaar is met Rusland komt China aan de beurt, is de opvatting in Beijing. 

Vandaar dat de Chinese regering woest is dat de Navo vorige week dinsdag China aanwees als nieuwe uitdaging. 'Wie ondermijnt de wereldvrede? Waren er de afgelopen jaren eigenlijk oorlogen of conflicten waar de Navo niet bij betrokken was?’, aldus de Chinese ambassade voor de Europese Unie. 

Volgens Beijing is de westerse wereldorde hopeloos uit de tijd. ‘Ze hebben smartphones in hun hand, maar hun verstand draait nog op het besturingssysteem van de vorige eeuw: de mentaliteit van de Koude Oorlog’, aldus diplomaten, die Europa ‘een update’ voorschrijven met Xi’s filosofie over veiligheidsvraagstukken.

Wat is Xi's Global Security Initiative?

Daarmee nodigde Xi in april de internationale gemeenschap uit voor een veiligheidsclub onder Chinese regie. Dat baarde opzien, omdat China zich voor het eerst zo nadrukkelijk bemoeit met de internationale veiligheidsorde. In tegenstelling tot de VS heeft China op Noord-Korea na geen militaire bondgenoten. 

Westerse hoofdsteden vinden het alarmerend dat Xi zijn veiligheidsarchitectuur deels bouwt op het principe van ‘ondeelbare veiligheid’. Met dat argument rechtvaardigt Moskou, dat eerder dit jaar een verstrekkend partnerschap met China sloot, immers de oorlog in Oekraïne. 

Al houdt China krampachtig vol in die oorlog neutraal te zijn, het Westen scheert Beijing en Moskou steeds meer over één kam, zeker nadat China weigerde zijn invloed op Poetin te gebruiken om de oorlog te stoppen.

Waarom is Xi gecharmeerd van Poetins stokpaardje?

Met het begrip ‘ondeelbare veiligheid’ probeerden vijandige blokken in de Koude Oorlog vanaf 1975 met elkaar om te gaan. Het komt erop neer dat geen enkel land zijn veiligheid mag versterken ten koste van anderen, omdat dan ieders veiligheid in het geding is. Rusland gebruikt het als argument tegen oostwaartse uitbreiding van de Navo.

‘Zolang wij ons niet veilig voelen, ben jij het ook niet.’ Die logica spreekt Xi aan. Hij voelt zich omsingeld door oude en nieuwe militaire partnerschappen in Azië die door de VS worden gedomineerd. In Xi’s ogen zijn dat Aziatische varianten op de Navo om China klein te houden. 

Dat Japan en Zuid-Korea aanschuiven bij de Navo-top is Xi een gruwel. Acht jaar geleden maakte hij al duidelijk dat Amerikaanse militairen niets in Azië te zoeken hebben. We lossen onze conflicten zelf op, aldus Xi destijds. 

Hoe ziet Pax Sinica er in de praktijk uit?

Als de VS zich terugtrekken op hun eigen continent, is de Stille Oceaan groot genoeg voor twee vredig naast elkaar bestaande grootmachten, vindt Xi. In die rolverdeling posteert Beijing zich als een vriendelijke supermacht voor de Indo-Pacific: de wijze regisseur van een ‘wereldgemeenschap van ondeelbare veiligheid’ van landen die ‘hun eigen pad kiezen’.

Nu is het zaak daar medestanders voor te winnen. Of het nu om economie, gezondheidszorg of cyberveiligheid gaat, Chinese diplomaten gaan de boer op met Xi’s plannen voor de mensheid, die volgens China louter winnaars opleveren. 

Westers hoongelach daarover heeft plaatsgemaakt voor zorgen over de voortvarendheid van Xi’s initiatieven. Vorig weekeinde trok de G7, de club van rijke industrielanden, 600 miljard dollar (575 miljard euro) uit om met Xi’s Belt Road Initiatief (BRI) te concurreren. Dat economische masterplan met China als centrum ligt er al sinds 2013: nu pas gaat de G7 als inhaalactie overal ter wereld infrastructuur bouwen, terwijl Beijing al bezig is met de volgende ronde. Met het Belt Road Initiatief als rode draad in Xi’s uitdijende web van internationale samenwerking worden de ruim 140 deelnemende BRI-landen nu warm gemaakt voor zijn veiligheidsplan. 

Hoe valt dat in de wereld? 

De Aziatische regio is beducht voor deze Chinese poging de VS buiten spel te zetten. Xi komt altijd binnen met mooie vergezichten waartegen moeilijk bezwaar kan worden gemaakt – wie wil er nu geen wereldvrede? In de praktijk maakt Beijing door zijn omvang, economische overwicht en internationale ambities de dienst uit. 

Xi overschat de aantrekkingskracht van zijn verhaal op Europese regeringsleiders. Op zijn beurt onderschat het Westen de interesse die elders bestaat voor een alternatief voor de westerse veiligheidsorde. Sommige regeringen in het Midden-Oosten en Afrika kunnen zich prima vinden in het Chinese buitenlandbeleid: geen bemoeienis met elkaars interne aangelegenheden. In de Global South (de landen op het zuidelijk halfrond), waar economische ontwikkeling drijft op geld en kennis uit China, wordt Xi’s plan niet meteen afgewezen. 

De eerste steunbetuigingen van Uruguay, Nicaragua, Cuba, Pakistan, Indonesië en Syrië heeft Beijing al binnen. Met dat gezelschap haalt Xi de Amerikaanse militaire dominantie niet meteen onderuit, maar de eerste stap is gezet.