De ChristenUnie is op ‘zomertour’ en op een industrieterrein in Apeldoon, vrijdagavond, zit Gert-Jan Segers tussen zijn achterban. En als je denkt dat politici vooral zelf graag en veel praten, kiezers óók. Een voor een schuiven ze door op een houten bank, van half negen tot half twaalf, om aan Segers te vertellen over de boerderij van hun familie, al sinds 1600, en de „stadse mensen” die hen daar nu weg willen hebben. Over de school waar ze lesgeven, het bekeringswerk dat ze doen. Er is een oude man die zich zorgen maakt over asielzoekers omdat Nederland „vol is”, een ander zegt: „We doen veel te weinig voor Oekraïne.”
Twee keer wil iemand van Segers weten waarom hij vorige week op de radio over een burgeroorlog was begonnen. Dat was, zegt hij, „een oprechte expressie van bezorgdheid” omdat wanhopige boeren zich in de stikstofcrisis niet meer vertegenwoordigd voelen door de belangenorganisatie LTO Nederland. „In mijn hoofd zweefde een quote van Ahmed Marcouch: politiek is burgeroorlog met woorden. Ik wilde zeggen dat de tegenstellingen scherp en hevig zijn, maar ook dat we het goed kunnen laten aflopen. Beschaafd.”
PvdA’er Marcouch is ex-Tweede Kamerlid, nu burgemeester van Arnhem. Het citaat is het omgekeerde van wat Carl von Clausewitz in de negentiende eeuw zei: oorlog is politiek met andere middelen. Als ik Marcouch na de zomertour-avond bel, zegt hij dat hij Segers’ woorden op de radio „vol ongeloof” had aangehoord. „Je kunt nu beter zoeken naar iets wat verbindend werkt.” Wat híj had bedoeld met politiek als burgeroorlog? „Dat woord heb ik nooit gebruikt.”
In Apeldoorn, vrijdag, zegt Segers tegen mij dat hij geen olie op het vuur wilde gooien. „Als het meer over mijn woorden gaat dan over mijn zorgen, had ik het anders moeten zeggen.” Zijn punt was dat leiders in een land met elkaar moeten praten. „Bij ons is dat in het polderoverleg.” Hij las een onderzoek naar het conflict in India tussen moslims en hindoes, en waarom dat in de ene stad tot doden leidde, in de andere niet. „Cruciaal was: als het spannend wordt, kennen de leiders elkaar dan? Komen ze bij elkaar, kalmeren ze hun gemeenschap?”
Maar wacht, zegt hij: „Dat is weer een dramatisch voorbeeld. Straks zegt iedereen: Gert-Jan Segers vergelijkt de stikstofcrisis met geweld in India. Ik bedoel: ik ben bezorgd als boeren geen vertrouwen meer hebben in LTO en denken dat de coalitie niet tot een rechtvaardige keuze kan komen. Maar wij zullen blijven praten, deze zomer lopen we de boerenerven af.”
Dinsdagochtend, nog voor de eerste tractors bij de Tweede Kamer staan voor weer een protest, twittert Caroline van der Plas van BBB dat „het leger” onderweg is. Ze had een legertruck zien rijden. Maar haar medewerker weet dat die nog van Veteranendag is en zegt dat ze dit niet kan doen. Ze haalt de tweet weg.