Direct naar artikelinhoud
Wie volgt Merkel op? Deze spanning zijn de Duitsers niet meer gewend
VoorbeschouwingVerkiezingen Duitsland

Wie volgt Merkel op? Deze spanning zijn de Duitsers niet meer gewend

Beeld Anita Huisman

De Duitsers kiezen zondag een nieuw parlement. En voor het eerst in lange tijd staat de winnaar vooraf nog niet vast. 

Het wordt zweten zondag voor de zwevende Duitse kiezers die naar de stembus gaan om een nieuwe Bondsdag te kiezen. In het stemhokje zullen zij dan toch echt moeten beslissen welke partij zij steunen. Dit keer zijn er heel wat twijfelaars. Hoeveel precies is lastig te bepalen; volgens een onderzoek dat de Frankfurter Allgemeine Zeitung liet uitvoeren, zou vorige week 40 procent van de stemgerechtigde Duitsers nog geen keus hebben gemaakt. Deze groep kan zondag het verschil gaan maken, want de verkiezing lijkt uit te lopen op een nek-aan-nekrace tussen de CDU/CSU en de SPD.

Zo’n spannende ontknoping zijn de Duitsers niet meer gewend. Bij de laatste paar verkiezingen stond al veel eerder in de campagne vast dat de christendemocraten zouden winnen en dat de zittende bondskanselier Angela Merkel hun land opnieuw zou leiden. Dit keer stelde Merkel zich na een regeerperiode van zestien jaar niet opnieuw kandidaat en kregen de kiezers dus een minder voorspelbare race voorgeschoteld. 

Het kan nog drie kanten op

Ze zagen een wedstrijd met verrassingen en relatief nieuwe gezichten. Een strijd die niet zoals gewoonlijk alleen door de twee grote volkspartijen SPD en CDU/CSU werd uitgevochten, maar waarbij een derde partij, de Groenen, nadrukkelijk ook een rol opeiste en met Annalena Baerbock voor het eerst een kandidaat-kanselier presenteerde. Hoewel de uitkomst van de verkiezingen nog alle kanten op kan, lijkt het wel heel waarschijnlijk dat Duitsland een coalitie van meer dan twee partijen te wachten staat.

Alle drie de kandidaten wisten de afgelopen maanden om beurten in de peilingen de positie van bovenliggende partij te bemachtigen. Zo kon Baerbock in april nog de CDU/CSU onder leiding van Armin Laschet voorbijstreven; de Groenen schommelden toen zelfs rond een kwart van de stemmen. Inmiddels heeft de grote verrassing van de campagne, Olaf Scholz, zijn SPD vanuit een enorme achterstand naar de koppositie weten te manoeuvreren, op de hielen gevolgd door Laschets CDU/CSU. In de opiniepeilingen schommelt de SPD nu rond de 25 procent van de stemmen, de CDU/CSU wordt vooralsnog op 23 procent geschat en de Groenen op ongeveer 16 procent.

De drie kanselier-kandidaten kruisten de degens in tv-debatten over het minimumloon, klimaatbeleid en het economisch herstel na de pandemie. Opvallend weinig aandacht was er voor het buitenland; de campagne vond plaats in een Duitse bubbel, waar Brussel en de rest van de wereld maar nauwelijks doorheen wisten te dringen.

Het draaide allemaal om Merkel

Angela Merkel was daarentegen nooit ver weg in de campagne, al deed ze officieel niet mee. Telkens drong die ene vraag zich op: wie kan Merkels grote schoenen het beste vullen? De zacht sprekende, ietwat saaie minister van financiën Olaf Scholz? Armin Laschet dan, de minister-president van deelstaat Noordrijn-Westfalen, die joviaal overkomt, maar zich door de campagne heen blunderde? Of toch de frisse, maar relatief onervaren leider van de Groenen, Annalena Baerbock, die in de verkiezingsstrijd ook de nodige steken liet vallen?

Het zijn vragen die niet alleen de Duitse kiezers, maar ook opiniepeilers de laatste weken bezighielden. Ook voor hen is deze stembusgang geen business as usual. Zij moeten in hun voorspellingen met veel onzekerheden rekening houden. Hoe zullen de kiezers omgaan met de leemte die Merkel achterlaat? En wat is de invloed van de coronacrisis op het stemgedrag nu er minder grote campagne-evenementen konden worden georganiseerd en wellicht meer mensen dan normaal per post hebben gestemd?

En misschien wel de belangrijkste vraag: zullen de zwevende kiezers zwichten voor de partij van hun voorkeur of toch eerder voor de kandidaat-kanselier die ze het meest zien zitten, ongeacht diens politieke kleur? En zullen zij daarom wellicht op een andere partij stemmen dan ze gewend zijn?

Dat de nieuwe bondskanselier een belangrijke taak wacht, daarvan is iedereen wel overtuigd. Wie Duitsland regeert, speelt immers ook een gewichtige rol in Brussel. Want al is met Angela Merkel de ongekroonde koningin van Europa van het toneel verdwenen, Duitsland is met de grootste economie nog altijd een belangrijk land binnen de Europese Unie. En dus kiezen de Duitsers zondag niet alleen een nieuwe bondskanselier, maar ook een nieuwe wereldleider. Nog iets voor de zwevende kiezer om over na te denken in het stemhokje.

Lees ook:Hoe deze Duitse verkiezingscampagne de spannendste in jaren werd

Campagnestrateeg Julius van de Laar heeft het deze dagen misschien wel net zo druk als de belangrijkste kandidaten in de Duitse verkiezingsstrijd. Als veelgevraagd commentator haast hij zich van tv-studio naar publieksdebat om de campagne te duiden. Want die kwam misschien wel traag op gang, maar is uiteindelijk in een spannende eindspurt geëindigd.