De mishandeling van Navalny, een grote legeroefening: wat bezielt het Kremlin?

De Russische oppositieleider Aleksej Navalny is overgebracht naar de ziekenboeg van een strafkolonie in Vladimir. De toestand van de 44-jarige politicus, al drie weken in hongerstaking om het recht op medische hulp af te dwingen, is volgens de gevangenisautoriteiten ‘bevredigend’. Maar dit is niet bevestigd door onafhankelijke artsen. Navalny zou hebben ingestemd met een ‘vitaminetherapie’. Wat gebeurt er in Rusland?

1. Is Navalny’s overplaatsing een gevolg van groeiende druk in binnen- en buitenland?

Daar lijkt het alleszins op. Russische artsen publiceerden al eerder een open brief waarin ze waarschuwden dat Navalny’s leven gevaar liep. Een oproep om hem met spoed medische hulp te verlenen kwam van tientallen bekende internationale auteurs, onder wie meerdere Nobelprijswinnaars. Uit Washington kwamen signalen dat Rusland kan rekenen op represailles, mocht Navalny in gevangenschap overlijden. Daarnaast hebben de aanhangers van Navalny voor woensdag in heel Rusland protestdemonstraties aangekondigd.

2. Gaan die demonstraties nu dan nog wel door?

Ja, ze zijn niet alleen een protest tegen de toestand waarin Navalny verkeert, maar ook tegen zijn vervolging. Navalny werd in januari gearresteerd en tot 2,5 jaar strafkolonie veroordeeld wegens vermeende fraude, een oude zaak waarin het Europese Hof voor de Rechten van de Mens eerder geen grond voor strafvervolging zag. Navalny werd vorig jaar vergiftigd met een verboden strijdgas, zijn eigen onderzoek leverde aanwijzingen op dat de Russische veiligheidsdienst FSB daarachter zat. Rusland heeft de vergiftiging nooit zelf willen onderzoeken en ontkent alle aantijgingen.

3. Bij eerdere demonstraties dit jaar werden al duizenden mensen aangehouden. Hoe riskant is demonstreren nu?

De kans om opgepakt te worden is aanzienlijk. Preventief zijn in veel steden al medewerkers van Navalny aangehouden. Het OM wil dat de rechter Navalny’s Fonds voor de Strijd tegen Corruptie ‘extremistisch’ verklaart. Als dat gebeurt, riskeert iedereen die bij het fonds betrokken is een aanzienlijke celstraf. Opzienbarende videofilms over de puissante rijkdom van Ruslands elite zijn dan nauwelijks nog te realiseren. Die waren de afgelopen jaren een belangrijke drijfveer voor acties van de oppositie.

4. Zijn die films de reden om Navalny zo hard aan te pakken?

Die spelen inderdaad een rol. Maar een reden is ook dat Navalny zich gedraagt als een politicus met onverholen presidentiële ambities, die aantoonbaar steun geniet in het land en mensen weet te mobiliseren. Zijn gooi naar het burgemeesterschap van Moskou in 2013 liet al zien dat hij iemand is om rekening mee te houden. Dat blijkt overigens ook uit het feit dat Navalny voortdurend in het nieuws is, ook als hij is weggestopt in een strafkolonie. Het Westen blijft Rusland erop aanspreken. Het is zelfs niet ondenkbaar dat de recente militaire manoeuvres langs de grens met Oekraïne ook bedoeld zijn om de aandacht te verleggen.

5. Wijzen die niet eerder op Russische plannen voor militaire actie tegen het buurland?

Escalatie is altijd mogelijk, maar de grootschalige verplaatsingen van troepen en materieel hebben een opvallend demonstratief karakter. Ze vinden in alle openheid plaats, niet in stilte, zoals in 2014, voorafgaand aan de annexatie van de Krim. De dreiging van militaire actie noopt westerse gesprekspartners met Rusland te praten, en dan niet alleen over Navalny. Dat lijkt te lukken, want de Amerikaanse president Joe Biden heeft met Poetin gebeld, misschien komt er zelfs een topontmoeting. Komende donderdag neemt Poetin ook deel aan de door de VS georganiseerde online-klimaattop. Het neemt niet weg dat de betrekkingen tussen Rusland en het Westen zich op een historisch dieptepunt bevinden. Door diplomatieke incidenten zoals afgelopen week met de Verenigde Staten en Tsjechië groeit het Russische isolement. Mocht er in de gevangenis iets met Navalny gebeuren, dan is dat alleen maar olie op het vuur.

Lees ook:

Russische militaire opbouw drijft spanning op rond Zwarte Zee

De Zwarte Zee is een brandpunt aan het worden in de rivaliteit tussen Rusland en het Westen.

Ook de Russische balling Gloesjkov blijkt vermoord

De Russische dissident Nikolaj Gloesjkov, die in 2018 in het Verenigd Koninkrijk om het leven kwam, blijkt toch vermoord. Hij is zeker niet de eerste Russische balling die in het VK onder verdachte omstandigheden het leven liet.

De militaire oefening van Poetin komt voort uit een eeuwenoud schrikbeeld in Rusland

Meeliftend op de opkomst van China en gebruikmakend van de vermeende verzwakking van het Westen, is Rusland assertiever geworden, schrijft columnist Rob de Wijk. Die assertiviteit wordt gevoed door de eeuwenlange angst voor een invasie vanuit het westen.