Een gespleten CDA kan geen formatiestap zetten zonder Omtzigt

De partij is vaker intern gespleten geweest. Maar dat gebeurde steeds in alle openheid. Deze keer lijkt er in het CDA sprake van een veenbrand; er is achter de schermen – ver buiten het landelijk kader in Den Haag – voelbare boosheid onder CDA’ers.

Ondertussen gaat informateur Tjeenk Willink deze dagen weer met partijleider Wopke Hoekstra praten over de kabinetsformatie. Hij zal opnieuw vragen onder welke voorwaarden het CDA mogelijk aan een nieuw kabinet wil deelnemen. Maar ook deze keer is de kans op een helder antwoord klein. Hoekstra kan niet veel beginnen zolang Omtzigt ziek thuis zit. De CDA’er uit Twente kreeg in zijn eentje maar liefst 340.000 voorkeurstemmen, en de partij kan zijn wensen daarom niet negeren.

Omtzigt wil dat de partij zich hardmaakt voor herstel van vertrouwen tussen overheid en burger, dat er een nieuw sociaal contract wordt opgesteld waarbij de overheid weer dienend is en het belang van burgers voorop zet. In zijn boek heeft Omtzigt hiervan schetsen gegeven, maar om die in concrete afspraken om te zetten, is hijzelf hard nodig. En dat is lastig, want Omtzigt heeft rust nodig en daarna moet nog het onderlinge vertrouwen worden hersteld.

Spies gaat evalueren

Dus gaat er af en toe een appje of telefoontje over en weer, maar de partij tast in het duister hoelang Omtzigt wegblijft. Er is ook nog geen vervangend Kamerlid aangesteld. Zolang hij niet terugkeert, is het gissen naar wat Omtzigt wil. De enige Twitterberichtjes uit huize Omtzigt komen nu van zijn vrouw, de Enschedese fractievoorzitter Ayfer Koç. Die noemde het op Twitter ‘ondenkbaar’ dat Rutte als premier het vertrouwen in de rechtsstaat kan herstellen, al is die tweet wel weer verwijderd.

Ondertussen mag de nieuwe partijvoorzitter Marnix van Rij samen met adviseur minister van defensie, Ank Bijleveld, proberen de gemoederen in de partij te bedaren.

Burgemeester Spies van Alphen aan den Rijn werd maandag benoemd tot voorzitter van de CDA-commissie die de verkiezingsnederlaag moet evalueren. Spies heeft de opdracht dit ‘kort, kernachtig en krachtig’ te doen. Ze moet kijken wat er gebeurde rond de kandidatenlijst, de opstelling van het verkiezingsprogramma, de lijsttrekkersverkiezing en de plotselinge leiderschapswissel tussen Hugo de Jonge en Wopke Hoekstra.

Kabinetsdeelname

De partij hoopt begin juli de bevindingen te horen. Spies is een door de wol geverfde CDA-bestuurder. Ze was minister, gedeputeerde, Kamerlid en in 2010 ook nog kort interim-voorzitter, toen Henk Bleker staatssecretaris werd in het eerste kabinet-Rutte. 

Regionale bestuurders in het land steunen Omtzigt. Zij vinden het ook ondenkbaar dat het CDA weer onder Rutte in een kabinet stapt, na de toeslagenaffaire en Ruttes behandeling van Omtzigt. Hoekstra moet eerst steun van Omtzigt krijgen wil hij een stap richting kabinetsdeelname kunnen zetten. Anders zal een belangrijk deel van het regionale kader zich tegen hem keren. 

In kringen rond Hoekstra ziet men opnieuw regeren juist als de beste mogelijkheid de partij weer smoel te geven. De kans ligt voor het oprapen om in een nieuwe regering ook afspraken te maken over het sociale contract van Omtzigt. En dat geeft het CDA de mogelijkheid zich weer als een echte middenpartij te positioneren, in plaats van een rechtse partij. Maar of regeringsdeelname voor Omtzigt acceptabel is met nog steeds Rutte als premier, daarover wordt breed getwijfeld.

Lees ook:

Omtzigt woedend over wijze waarop hij wordt weggezet

‘Functie elders’ is volgens het CDA-Kamerlid een affront tegen de Nederlandse kiezer.