Direct naar artikelinhoud
ProfielSinterklaasjournaal

Het Sinterklaasjournaal zoekt nooit de confrontatie maar is wel covid-proof

Coen, Linda en Marjet uit Ophemert kijken met hun ouders naar het sinterklaasjournaal.Beeld Koen Verheijden

Ook in dit coronajaar maken de pieten er een potje van in het ‘Sinterklaasjournaal’. Het virus zit in de details, maar werpt geen schaduw op de jubileumeditie van het succesvolle kinderprogramma. Dat bestaat twintig jaar.

Sinterklaas werkt thuis dit jaar. Via videochatprogramma Zoom heeft hij vanuit het Grote Pietenhuis dagelijks contact met presentatrice Dieuwertje Blok en speelt hij bingo met schoolklassen. De schoenen die de Pieten vanuit het hele land naar hem toebrengen, vult hij vanachter zijn bureau. Maar thuiswerken heeft ook nadelen, merkt de goedheiligman. De techniek laat hem in de steek als de printer, die de verlanglijstjes moet printen, ontploft. En de gevulde schoenen duiken op de vreemdste plaatsen weer op, in de tuin of magnetron. Ook in dit coronajaar maken de pieten er weer een potje van.

Vooral in de details is het ‘Sinterklaasjournaal’, dat sinds 2001 bestaat, een spiegel van de tijd. Onveranderd zijn de grote lijnen van het invloedrijke kinderprogramma: de begintune, de dansende chocoladeletters, de woordgrappen en speaking names, een studio vol pakjes en natuurlijk Dieuwertje Blok. Of het de Sint en zijn team ook dit jaar weer lukt om de pakjes tóch, tegen alle klippen op, tijdig bij de kinderen te bezorgen, zal zaterdagavond moeten blijken.

Virusvrij is deze twintigste editie dus zeker niet, maar corona mag de pret niet drukken. Het virus wordt nergens echt genoemd, verwijzingen zijn terloops. Zo schreeuwt Hoofdpiet: “Handen wassen als je van buiten komt!” En werd de grote nationale intocht soepeltjes verruild door een bonte stoet aan kinderen die Sint op het bordes van het Pietenhuis toezwaaiden. Meer ervaren volwassenen zagen hierin een nostalgische overeenkomst met paleis Soestdijk en het jaarlijkse defilé waarop koningin Juliana werd getrakteerd op haar verjaardag.

Heet hangijzer

Als het om grote maatschappelijke thema's gaat – met als heetste hangijzer Zwarte Piet – is het Sinterklaasjournaal altijd aan de voorzichtige kant geweest, zegt Marie-José Wouters. Zij schreef het ‘Sinterklaaslexicon’ en deed onder meer onderzoek naar controverses rond Sinterklaas. “Alles wat het programma doet, ligt onder een vergrootglas. Dat is logisch, want als mensen zo emotioneel betrokken zijn bij een traditie, dan levert het ook heftige discussies op.”

Zo waren in 2014, in het heetst van de zwartepietendiscussie, alle volwassen ogen gericht op de Pieten in de eerste aflevering. Toen die als vanouds zwart als roet bleken, spraken critici er schande van. Bij de intocht in Gouda liepen datzelfde jaar wel wat Kaas- en Stroopwafelpieten mee, wat ook weer voor ophef zorgde. Pro-zwartepieten vonden dat het programma zijn oren had laten hangen naar de anti-pieten. Die vonden op hun beurt weer dat de NTR zich te afzijdig hield in de discussie. 

Opa Piet

Des te opmerkelijker was toen in de laatste uitzending, waarin opa Piet, de geheel zwart geschminkte sleutelfiguur in het verhaal, een officiële hulp-Sinterklaas werd. Met als slotbeeld een zwarte Sinterklaas op een wit paard en een witte Sinterklaas op een zwart paard – niet alles is zwart-wit, leek het statement. Een subtiele voorbode van de definitieve eliminering van de zwart gekleurde Piet in 2019. Daarmee liep het Sinterklaasjournaal drie jaar achter op de commerciële zender RTL, die Zwarte Piet al in 2016 in de ban deed. 

Ook dit jaar waren er relletjes. Zo kreeg het imago van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema een flinke deuk toen bleek dat ze geweigerd had om mee te werken met het programma. Vrijwel alle andere burgemeesters van Nederland hadden wel een filmpje opgenomen waarin ze Sinterklaas via Zoom toespraken. Als noodoplossing verving de redactie van het programma Halsema door ‘de Hoofdambtenaar van Bijzaken’. 

‘Kruisigem’

En dan was er nog gedoe om het plaatsje ‘Kruisigem’ waar verslaggever Jeroen Kramer voor een groot Christusbeeld stond. Dat ‘spotten met religie’ schoot sommige christenen in het verkeerde keelgat. Misschien kwam dat ook wel door een ongelukkige samenloop van omstandigheden: vlak voor de intocht was er in Frankrijk een docent onthoofd omdat hij mohammedcartoons in zijn klas had laten zien.

Al dat tumult ontgaat de kinderen natuurlijk, zegt de Nijmeegse hoogleraar literatuur- en cultuurgeschiedenis Lotte Jensen. “En dat is maar goed ook, want het is in eerste instantie vooral een vrolijk kinderprogramma en kinderen zitten helemaal niet te wachten op politiek. Je kunt op twee niveaus naar het programma kijken. De subtiele verwijzingen naar de actualiteit zijn voor de volwassenen.”

Gezellig voor (bijna) iedereen

Juist omdat de redactie ervoor kiest niet voorop te lopen bij gevoelige kwesties, blijft het Sinterklaasjournaal gezellig voor (bijna) iedereen. En invloedrijk: scholen volgen de verhaallijn. Zo kunnen veel ouders en leerkrachten inmiddels ‘precisiestrooien’, zodat pepernoten en tumtummetjes precies de naam van Max of Lara vormen. In 2012 werd er massaal betaald met bestickerde euro’s die Sinterklaas was kwijtgeraakt en in 2015 circuleerden er tonnen aan kiezelstenen waarmee de Pieten op magische wijze deuren konden openen. Het seizoen waarin kinderen cirkels op voordeuren tekenden om de pieten te lokken zorgde voor onrust omdat mensen dachten dat het tekens waren voor inbrekers.

Zo blijft het Sinterklaasjournaal een nationaal sprookje waar het hele land aan meewerkt. Dit jaar zwartepietvrij én coronaproof. 

Lees ook:

Christenen zijn boos op het Sinterklaasjournaal vanwege fictieve plaats Kruisigem: ‘Schandalig, NTR!’

Sinterklaas is zaterdag aangekomen in een niet nader genoemde plaats aan de Dieuwertje Blokkade. Eerder werden ‘Zwalk’, ‘Schroothoop’ en het eveneens niet bestaande Limburgse ‘Kruisigem’ als aankomstplaats genoemd.