ACM: bedrijven mogen wél samenwerken als het voor een schoner klimaat is
Bedrijven die willen samenwerken voor een schoner milieu, hoeven geen boetes te vrezen, zegt Martijn Snoep, baas van consumentenwaakhond ACM.
Alleen al in 2018 haalden Jeroen Bolt en zijn mensen 39 miljoen kilometer wegtransport ‘van de weg’. En daarmee voorkwamen zij de uitstoot van 49.500 ton van het klimaatopwarmende CO2. Niet door de vrachtwagens bruut van de weg te halen, maar door samenwerkingsverbanden te smeden tussen transportondernemers en verladers.
Die samenwerking kan allerlei vormen aannemen. Transportbedrijven die samen een treinlijn organiseren op Polen. Transporteurs die voor elkaar vrachten ophalen. De transportbedrijven willen wel, willen zelfs meer, zegt Bolt. Hij geeft leiding aan het programma Lean & Green Off-Road van de Topsector Transport. ‘Maar vaak is er sprake van de angst voor de ACM, voor de mededingingspolitie.’
Een paar jaar geleden wilde een groep Brabantse ondernemers samen een lijndienst opzetten naar Oost-Europa. ‘We hadden al een document liggen van twintig pagina’s. Uiteindelijk deinsden ze er toch voor terug.’ Bang dat er toch iets mis zou gaan. Bang dat ze toch een boete zouden krijgen. ‘Want de ACM geeft niet vooraf een mening over een samenwerkingsplan, zoals de Belastingdienst dat wel doet met zijn rulings.’
Die angst was tot vandaag reëel, maar kan nu worden afgeschud. De Autoriteit Consument & Markt publiceert vandaag een nieuwe ‘leidraad’, waarin bedrijven meer ruimte krijgen om samen te werken voor milieudoelen. Milieu- en klimaatvoordelen krijgen een veel groter gewicht. En (mooier nieuws van een toezichthouder is haast niet denkbaar): de ACM zal geen boetes opleggen voor samenwerkingen met milieudoelen.
Bang voor boetes
Via de beeldtelefoon legt bestuursvoorzitter Martijn Snoep van de ACM vanuit zijn werkkamer thuis uit waar het om gaat. ‘We hebben gemerkt dat veel bedrijven wel milieuvoordelen denken te kunnen behalen door samen te werken, maar het niet aandurven omdat ze bang zijn voor boetes. Ondernemers willen niet investeren in een ingewikkeld plan als ze denken dat het misschien wordt afgeschoten. Wij zeggen nu: als je te goeder trouw deze nieuwe leidraad volgt, en je blijkt dan toch niet aan alle regeltjes te voldoen, dan leggen wij geen boete op. In zulke gevallen zullen we zeggen: je moet het plan op dit en dit punt aanpassen. Zo denken wij de vrees voor boetes te kunnen wegnemen. Boetes zijn er voor heimelijk, geniepige afspraken om ons een oor aan te naaien. Als je te goeder trouw bent, krijg je geen boete.’
Nieuwe wetten bevat een ‘leidraad’ niet; daartoe heeft de ACM geen bevoegdheden. Het is een soort gebruiksaanwijzing. Eerder kwam de ACM al met leidraden voor ondernemers in de zorg en een voor zzp’ers, allebei om die groepen meer ruimte tot samenwerken te geven. Als de ACM samenwerking tussen bedrijven beoordeelt, weegt zij de voordelen ervan af tegen de nadelen. Als de consument (gebruiker) door zo’n samenwerking een prijsverhoging kon verwachten, dan moest diezelfde consument daarvoor minstens volledig gecompenseerd worden met voordelen. Bijvoorbeeld met een hogere kwaliteit.
Vanaf nu werkt dat anders als het gaat om milieuvoordelen. ‘In die gevallen gaan we de voordelen bekijken voor de samenleving als geheel. Als de voordelen voor de samenleving groter zijn dan de nadelen voor de klanten, dan zullen we de samenwerking toch toestaan.’ Grof gezegd: gisteren telde de samenleving nauwelijks mee, vanaf vandaag weegt die heel zwaar. De voordelen voor de samenleving zijn net zo goed in geld uit te drukken als de nadelen voor de consument die meer moet betalen, dus vergelijken zal geen groot probleem zijn, denkt Snoep.
Geruchtmakende uitspraken
De ACM deed al geruchtmakende uitspraken over samenwerking op gebied van duurzaamheid. Na het Energieakkoord van 2013 besloot een groep ondernemers samen vijf oude kolencentrales te sluiten, precies zoals in dat akkoord was geregeld. De ACM stak er een stokje voor. Snoep: ‘Probleem was dat de prijs van elektriciteit voor alle gebruikers zou gaan stijgen omdat de productiecapaciteit flink verminderd zou worden. Maar de uitstootrechten van die kolencentrales zouden in het buitenland gewoon gebruikt kunnen worden. Dan heb je in Nederland wel minder uitstoot, maar in het buitenland meer, en dus heb je er niets aan.’ Dat oordeel zou nu niet anders uitpakken.
In een ander geval besloten supermarkten en de kippenbranche om vleeskuikens iets meer ruimte te geven: de Kip van Morgen. Mag niet, besloot de ACM. ‘Dat was omdat de voordelen in termen van kippenwelzijn wel heel klein waren. Dus we zouden nu tot hetzelfde oordeel komen.’
Bovendien is het nieuwe beleid niet van toepassing op dierenwelzijn. ‘Dat is misschien wel een mooi doel, maar wij moeten uitgaan van regels die zijn vastgelegd in wetten of verdragen. Wij mogen niet zelf zomaar normen gaan stellen. Voor milieu en klimaat zijn dergelijke normen er, maar voor dierenwelzijn niet.’
De nieuwe leidraad is nog een concept. Het document wordt nog voorgelegd aan het bedrijfsleven, maar ook aan de Europese Commissie en aan andere Europese mededingingsautoriteiten. Ook op Europees niveau wordt gewerkt aan mededingingsregels die meer ruimte laten voor klimaatdoelen.
