Bloemenland Kenia verdient nauwelijks aan eigen rozenkweek

De rozenkwekers maken gebruik van brievenbusmaatschappijen in belastingparadijzen en in Nederland. Volgens deskundigen zorgen deze financiële constructies ervoor dat Kenia veel belastinginkomsten misloopt en maar weinig verdient aan de grootschalige bloementeelt. Dat blijkt uit onderzoek van het platform voor onderzoeksjournalistiek Investico. 

Na thee zijn bloemen het tweede exportproduct van Kenia. De sector telt tientallen kwekerijen, waarvan er veel oorspronkelijk Nederlands zijn. Een groot aantal heeft vertakkingen naar de Britse Maagdeneilanden, Jersey, de Bahama’s en het eiland Man. Dit blijkt uit recente informatie van de Keniaanse Kamer van Koophandel en de Panama en Paradise Papers, twee verzamelingen vertrouwelijke documenten die in 2015 en 2017 gelekt werden. Voor het eerst is in deze databases gekeken naar bloemenbedrijven.

De oudste kwekerij van Kenia, opgericht door Nederlanders

Dankzij zulke internationale constructies kunnen bedrijven bijvoorbeeld winst en verlies gaan verrekenen, en ervoor zorgen dat de winst zo laag mogelijk is in het land met het hoogste belastingtarief. Kenia heeft een hoge winstbelasting. Dankzij belastingverdragen is het eenvoudig om vanuit een Nederlandse bv geld naar een belastingparadijs te sluizen.

Van de 32 onderzochte bedrijven in Kenia maken er 14 gebruik van offshore-constructies. Een voorbeeld is Oserian, de oudste kwekerij van Kenia, opgericht door de Nederlandse familie Zwager. Dit bedrijf is eigendom van een trust in Liechtenstein. Alle marketing is in een brievenbusfirma in Amsterdam ondergebracht, ook al vinden de activiteiten plaats in Kenia. De brievenbusfirma in Amsterdam heet Mavuno en had in 2011 een omzet van 47 miljoen euro. De trust in Liechtenstein wordt beheerd door een trust op de Britse Maagdeneilanden.

“Het is duidelijk dat hier geprobeerd wordt om belasting te ontduiken”, zegt Vincent Kiezebrink van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen over het web van bedrijfsonderdelen. Mary Kinyua, administratief directeur van Oserian, bevestigt dat de Liechtensteinse trust de eigenaar is van het bloemenbedrijf, maar ontkent dat de constructie wordt gebruikt om belasting te ontwijken. Oserian wil geen financiële gegevens verstrekken. Inzage in een audit uit 2013 bij de Kamer van Koophandel van Kenia laat zien dat er bij Oserian een minimaal bedrag aan winstbelasting in Kenia zelf resteerde.

Volop gelegenheid om onder belastingverplichtingen uit te komen

Vergelijkbare constructies zijn ook bij andere bedrijven aangetroffen: Waridi Flowers Limited heeft bijvoorbeeld 99,9 procent van de aandelen op de Britse Maagdeneilanden gebivakkeerd onder het bedrijf A.I.E. ltd. Stokman Rozen heeft haar grootste aandeelhouder, The Greenvale Group, op de Britse Maagdeneilanden zitten. Een aantal bedrijven was deels in bezit van de onlangs overleden oud-president Daniel Moi. Ook die bedrijven worden beheerd door trusts. 

Attiya Waris, hoogleraar fiscaal recht aan de universiteit van Nairobi, zegt dat internationale belastingverdragen en het Keniaanse belastingstelsel buitenlandse investeerders volop gelegenheid geven onder hun belastingverplichting uit te komen. Waris deed onderzoek naar bloemenbedrijven. “Kenia staat grond af aan rozenkwekers, maar de winst die zij maken, valt elders. Het is geen win-win-situatie.”

Belastingen in Kenia zijn hoog

Clement Tulezi, voorzitter van de Kenyan Flower Council, een lobbyorganisatie die 80 procent van de branche vertegenwoordigt, zegt geen weet te hebben van belastingontwijking door kwekers. Wel geeft hij aan dat de sector moeite heeft het hoofd boven water te houden, omdat de belastingen hoog zijn. Uit onderzoek blijkt dat Kenia jaarlijks in totaal bijna 400 miljoen euro aan belastingontduiking verliest. De Keniaanse belastingdienst heeft niet gereageerd op vragen.

RoyalFlora Holland, de Nederlandse bloemenveiling, zegt dat westerse bedrijvigheid goed is voor Afrika. De bloementeelt zorgt voor banen en ondernemers brengen expertise mee. “Het onderwerp belasting in relatie tot duurzame ontwikkeling staat nog niet op de agenda”, zegt een woordvoerder. “Het is een complex onderwerp, mede omdat onze achterban uit zeer verschillende bedrijven bestaat. Het zou goed zijn om het hier eens met betrokkenen over te hebben.”

Lees ook:

Waarom de Keniaanse rozen in de supermarkt zo onnatuurlijk goedkoop zijn

Na thee, zijn bloemen het belangrijkste exportproduct van Kenia. De veelal internationale producenten gebruiken belastingconstructies waardoor het Afrikaanse land weinig aan deze industrie overhoudt.