Terug naar de krant

SP verloor de slag van PvdA binnen de FNV

Leeslijst achtergrond pensioenen

Politiek De massale steun van FNV-leden voor het pensioenakkoord kan worden uitgelegd als een nieuw gevoelig verlies voor de SP.

Leeslijst

Vanuit de SP-top bleef het zaterdag stil na de massale steun (75 procent) van FNV-leden voor het pensioenakkoord. Het enige bericht kwam van partijleider Lilian Marijnissen. „De strijd voor een rechtvaardig pensioen gaat door”, twitterde zij. „Wij zullen hier voorstellen voor blijven doen.” Andere partijprominenten reageerden niet op de steun voor het pensioenakkoord, waar de SP zich zo fel tegen had uitgesproken.

De respons op het bericht van Marijnissen laat het dilemma van de SP zien. „De SP staat weer eens met lege handen, dat krijg je met dat geschreeuw langs de zijlijn”, twittert de één. De ander vindt juist dat de socialisten moeten „doorvechten” omdat het akkoord „echt slecht” is.

Er zijn nauwe banden tussen de SP en de FNV. SP-voorzitter Ron Meyer en partijleider Marijnissen waren beiden prominente vakbondsbestuurders, oud-senator Tuur Elzinga zat nu namens de FNV aan de onderhandelingstafel. Bij de laatste Kamerverkiezingen in 2017 stemde één op de vijf vakbondsleden SP – geen partij kreeg meer stemmen van deze groep.

De afgelopen jaren nam de SP nadrukkelijk stelling in het pensioendebat. De socialisten willen dat de AOW-leeftijd teruggaat naar 65 en voeren daar flink campagne voor. In het pensioenakkoord staat dat de pensioenleeftijd twee jaar wordt bevroren, daarna moeten mensen voor ieder jaar dat ze langer leven acht maanden langer doorwerken. Onacceptabel, luidt het oordeel van de SP. In aanloop naar het FNV-referendum liet Bart van Kent, de pensioenwoordvoerder van de SP in de Tweede Kamer, herhaaldelijk weten tegen te stemmen.

Dat driekwart van de FNV’ers die hun stem uitbrachten nu vóór het akkoord blijken te zijn, kan worden uitgelegd als een nieuw gevoelig verlies voor de SP. En dat terwijl de SP de PvdA de afgelopen jaren juist zou hebben ingehaald als dominante factor binnen de vakbond. Verliezen de socialisten nu hun dominante positie binnen de FNV?

De FNV als bijwagen van de SP

De vermeende grip van de SP op de FNV was altijd al een versimpeling, zegt Simon Otjes, universitair docent Nederlandse politiek aan de Universiteit Leiden. In Zeventig jaar Partij van de Arbeid schreef hij een hoofdstuk over de relatie tussen de FNV en politieke partijen. Volgens hem is de vakbond sinds begin deze eeuw, toen de SP een relevante politieke factor werd, een „battleground” tussen de socialisten en de PvdA. Maar „het beeld dat de FNV een soort bijwagen van de SP is, klopt echt niet”, zegt Otjes. Hij ziet dat gemengde beeld in de referendumuitslag terug. „Binnen de FNV zijn SP’ers een grote groep, maar zeker geen meerderheid.” Ook oud-Tweede Kamerlid van de SP Paul Ulenbelt zegt dat het niet waar is „dat de SP de vakbeweging aan een touwtje heeft”.

Lees ook Allen akkoord, maar venijn zit in de uitwerking
Minister Wouter Koolmees (rechts) viert het pensioenakkoord met de Tweede-Kamerfractie van zijn partij, D66. In het midden fractievoorzitter Rob Jetten, links Kamerlid Steven van Weyenberg.

PvdA en GroenLinks steunen het pensioenakkoord wel. Uit onderzoek dat EenVandaag afgelopen week hield blijkt dat de PvdA’ers onder de vakbondsleden het partijstandpunt massaler steunden dan SP’ers: 84 procent van de PvdA-stemmers onder de vakbondsleden stemde voor, 62 procent van de SP’ers stemde tegen.

Otjes ziet wel dat de invloed van SP’ers binnen de FNV de afgelopen jaren is toegenomen. „De actiegerichte, radicale vleugel van de FNV heeft een goede band met de SP ontwikkeld”, zegt hij. Met grote acties trokken SP’ers volgens hem nieuwe groepen werknemers naar de vakbond. De huidige SP-partijtop was nauw betrokken bij deze nieuwe vorm van actievoeren binnen de FNV (‘organizing’). Partijvoorzitter Ron Meyer mobiliseerde als vakbondsleider de schoonmakers, Lilian Marijnissen deed dit later bij de FNV met zorgmedewerkers.

Strijd verloren

Maar dat de SP daardoor een enorme invloed op de FNV heeft „slaat nergens op”, zegt Meyer nu desgevraagd. „Er hebben SP’ers voor gestemd en tegen. Vakbondsleden maken hun eigen keuzes.” Kamerlid Bart van Kent beaamt dat. „In november werd gezegd dat de SP een slecht akkoord had tegengehouden, nu zouden we de strijd hebben verloren. Ik geloof het allebei niet.”

De SP’ers geven allerlei verklaringen voor de uitslag van het referendum. Dat door de relatief hoge opkomst – er stemden 375.000 van de miljoen leden – de stem van het activistische, met de SP sympathiserende deel niet doorslaggevend was. Dat in de media vooral voorstanders aan het woord kwamen. En dat de ‘ja’-stem voor een deel voortkomt uit angst. „Veel partijen en politici dreigden dat het zonder dit akkoord slechter zou worden, daar zijn veel mensen gevoelig voor”, denkt Meyer.

Het is het eeuwige dilemma voor de SP, de partij die nog nooit in de regering heeft gezeten en als oppositiepartij vaak ‘tegen’ is. Blijven ze radicale eisen stellen en accepteren ze dat ze op die manier weinig successen binnenslepen? Of gaan ze vaker concessies doen? In beide gevallen riskeert de SP een deel van de achterban kwijt te raken. Maar die loopt nu al weg: bij de afgelopen drie verkiezingen hebben de socialisten een flinke nederlaag geleden – dus íéts gaat er niet goed.

Dat de SP zich tegen het pensioenakkoord uitsprak, past in de strategie die de partij sinds de Provinciale Statenverkiezingen hanteert. SP’ers vonden achteraf dat ze te veel een gewone partij zijn geworden: te weinig radicaal en anti-establishment en daardoor niet meer herkenbaar.

Maar na het overweldigende ‘ja’ van de FNV-leden is de SP opnieuw in het kamp van de verliezers terecht gekomen. Partijvoorzitter Meyer zegt dat de keuze voor een „zeer inhoudelijke” campagne dit keer bewust was. „Maar je haalt niet altijd je gelijk.”

Luister ook naar deze aflevering van onze podcastserie NRC Haagse Zaken: Waarom de SP maar blijft verliezen
U kunt zich ook abonneren via Apple Podcasts, Stitcher, Spotify, Castbox of RSS.
Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 19 juni 2019.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in