Druk op Snel neemt toe om toeslagenmalaise bij Belastingdienst

Trouw en RTL Nieuws schrijven dat de onderzoekers geen toegang kregen tot computerschijven van onder meer de FIOD. Volgens Snel hebben de onderzoekers wel degelijk de vrijheid gehad om alle documenten in te zien. ‘Die keuze hebben wij niet voor ze gemaakt, laat staan dat we hen hebben belemmerd of gedirigeerd’, zegt hij tegen het ANP. ‘Dat is echt een misverstand.’  

Het is de nieuwste ontwikkeling in een toeslagensoap die zich ontspint zich in 2014, als de Belastingdienst besluit de kinderopvangtoeslag van 235 ouders stop te zetten. Het gaat om ouders die hun opvang regelen via gastouderbureau Dadim uit Eindhoven, dat wordt verdacht van misbruik van toeslagen. De betrokken gezinnen, die volgens de dienst jarenlang onterecht toeslagen ontvingen, moeten soms tot tienduizenden euro’s terugstorten.

Het opsporen van zulk misbruik heeft de volle aandacht van de Belastingdienst sinds de beruchte ‘Bulgarenfraude’ uit 2013. Oost-Europese bendes pleegden op grote schaal fraude met toeslagen en uitkeringen, onder de neus van de fiscus. De Tweede Kamer eist een veel hardere aanpak van toeslagenfraude en krijgt die. Als gevolg wordt het standaardbeleid om de toeslagen stop te zetten van alle klanten van kinderopvangbedrijven die onder verdenking staan.

De jacht op bureau Dadim uit Eindhoven treft de betrokken ouders hard. Zij moeten zelf maar aantonen dat ze wél recht hadden op de toeslag, maar hoe, dat vertelt de Belastingdienst er niet bij. Veel ouders tekenen direct bezwaar aan tegen het stopzetten van hun toeslag, maar een reactie van de fiscus zal regelmatig meer dan twee jaar op zich laten wachten. In de tussentijd ontvangen ze geen cent.

Zonder de toeslag zien sommige ouders zich genoodzaakt te stoppen met werken om voor de kinderen te zorgen. Een enkel stel besluit zelfs om maar geen tweede kind te nemen – dat liever dan wéér gedoe met de Belastingdienst. Voor een gang naar de rechter, nodig om de onwrikbare dienst tot uitbetaling te dwingen, hebben veel ouders geen energie over. Ze zijn al blij als ze niets hoeven terug te storten.

Etnisch profileren

Toch zal later blijken dat meer dan de helft van hen wél recht had op toeslagen. Trouw doet onderzoek en komt erachter dat de Belastingdienst bewust aanstuurde op het afwijzen van hun bezwaren. ‘Waarschijnlijk kun je bijna niets toekennen’, schrijft de dienst in 2016 in een interne instructie, waarin zij mikt op het ongegrond of niet-ontvankelijk verklaren van bezwaren.

In rechtszaken tegen de gedupeerde ouders houdt de Belastingdienst meermaals informatie achter voor de rechter, ook al belooft staatssecretaris Snel transparantie. Ook de Tweede Kamer wordt onvolledig geïnformeerd. Illustratief is het woordenspel rond een interne evaluatie van de toeslagenproblematiek. In eerste instantie krijgt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt die stukken niet omdat hij naar een ‘onderzoek’ vraagt. Heel wat anders dan een ‘evaluatie’, zegt een woordvoerder van Snel.

De kwestie wordt nog pijnlijker voor de D66’er als RTL Nieuws en Trouw melden dat vrijwel alle ouders die hun toeslagen kwijtraakten een tweede nationaliteit bezitten. Het vermoeden rijst dat de fiscus hen heeft geselecteerd op hun achtergrond. Hun tweede nationaliteit staat vermeld in een Excelbestand van de fiscus dat de eigenaar van Dadim onder ogen krijgt.

Ook de eigenaar van het Almeerse kinderdagverblijf Bizzie Kids, net als Dadim in conflict met de Belastingdienst, zegt dat in 2014 uitsluitend bij klanten van buitenlandse afkomst de toeslag werd stopgezet. Geen van de ouders met een volledig Nederlandse herkomst kwam in de problemen. Op het Binnenhof gaan dan alle alarmbellen rinkelen. Minister Wopke Hoekstra (Financiën) en de Autoriteit Persoonsgegevens stellen meteen een onderzoek in naar mogelijk etnisch profileren door de dienst.

Fraude door Dadim, de hele reden om de toeslagen van de ouders te stoppen, is uiteindelijk nooit bewezen. Volgens de Belastingdienst waren ‘signalen’ van de GGD in 2013 aanleiding voor het onderzoek naar het gastouderbureau. Eén van die signalen was een kritisch rapport van GGD Rotterdam Rijnmond uit 2011. In het dossier over Dadim zou de Belastingdienst hebben gedaan alsof dat rapport uit 2013 stamde, terwijl in herinspecties in 2012 juist positief over het bureau werd geoordeeld. Ook Snel haalde het rapport aan, zonder te vermelden dat de informatie achterhaald was.

Tunnelvisie

‘Het wordt steeds lelijker’, zegt SP-Kamerlid Renske Leijten over de toeslagenkwestie. ‘Je vraagt je af of de ambtenaren bij de Belastingdienst hun staatssecretaris wel goed informeren. We kunnen Snel wel wegsturen, maar dat heeft geen nut als zijn opvolger straks tegen dezelfde problemen aanloopt.’

Eind mei stelde Snel een commissie in die moet onderzoeken hoe de Belastingdienst mensen behandelt die toeslagen ontvangen. De commissie, die onder leiding staat van voormalig vicevoorzitter van de Raad van State Piet Hein Donner, kijkt ook specifiek naar het dossier-Dadim. Vorige week erkende Snel dat de Belastingdienst ‘te lang aan een tunnelvisie leed’. ‘De wet is te strikt uitgevoerd, zonder menselijke maat.’

Toch zit een ruimhartige vergoeding voor de gedupeerde ouders er nog niet in, ondanks een oproep daartoe van de Nationale Ombudsman. Snel en de Belastingdienst weigeren tot nu toe alle zaken opnieuw te beoordelen. Alleen ouders die naar de rechter stappen, maken aanspraak op het geld. Dat kan niet, vindt Leijten: alle ouders zouden hun verdiende toeslagen moeten krijgen. ‘Schep die beerput nou helemaal leeg.’