Terug naar de krant

Hoeveel mensen de planeet aankan, blijft onvoorspelbaar

Leeslijst interview

Bevolkingsgroei Volgens nieuwe VN-cijfers groeit de wereldbevolking explosief. Hoe erg dit voor het klimaat is, daarover zijn de geleerden het niet eens.

Leeslijst

De wereldbevolking zal tot het midden van deze eeuw groeien van 7,7 naar bijna 10 miljard mensen, een toename met iets meer dan 25 procent. Tegen het einde van de eeuw zullen er naar schatting 10,9 miljard mensen op aarde leven. Dat blijkt uit de nieuwste prognoses van de Verenigde Naties.

De grootste bevolkingsgroei wordt verwacht in India en in Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara. De VN verwachten dat India in 2027 meer inwoners zal tellen dan China. In Afrika zal de bevolking tot 2050 naar verwachting ongeveer verdubbelen.

De bevolkingsaanwas vindt vooral plaats in de armste landen. Daardoor zal het moeilijker worden de in 2015 vastgelegde duurzame ontwikkelingsdoelen (sdg’s) voor 2030 te halen. Die doelen gaan onder andere over het uitroeien van armoede, het bestrijden van honger en kindersterfte, het voorkomen van klimaatverandering en het streven naar meer gelijkheid en vrouwenrechten, betere gezondheidszorg en onderwijs.

Gevoelig onderwerp

„De prognoses van de VN voor de bevolkingsaanwas worden meestal naar boven bijgesteld”, zegt Marc Davidson, hoogleraar filosofie van duurzame ontwikkeling aan de Universiteit van Maastricht en van Amsterdam, in een telefoongesprek. Deze keer zijn ze iets verlaagd. Davidson roert zich geregeld in de discussie over de wereldwijde bevolkingsgroei. „Het onderwerp ligt nog steeds gevoelig”, zegt hij, al is het volgens hem niet meer zo’n taboe als een aantal jaren geleden.

Ook in het klimaatdebat groeit de aandacht voor het thema overbevolking. Er zijn twee visies. De ene beschouwt het aanpakken van overbevolking als dé oplossing voor het klimaatprobleem. De andere is geneigd de betekenis van bevolkingsaanwas te relativeren, door te stellen dat een kind uit een rijk land gedurende zijn leven veel meer zal bijdragen aan klimaatverandering dan een kind in een arm land. Als de welvaart in arme landen stijgt, daalt bovendien vanzelf het kindertal.

De nieuwe prognoses voor de omvang van de wereldbevolking:

Volgens Davidson is de milieudruk afhankelijk van drie factoren: bevolkingsgroei, consumptie per hoofd van de bevolking en technologie. „Ik krijg vaak de vraag hoeveel mensen ik denk dat de planeet aankan. Maar daarop bestaat geen eenduidig antwoord. Als we met minder consumptie genoegen nemen is er plaats voor meer mensen, als we slimmere technologie ontwikkelen kan de druk op het milieu weer afnemen.”

De milieudruk per eenheid van consumptie is enorm gedaald, zegt Davidson. De 19de-eeuwse demograaf Thomas Malthus voorspelde grote rampspoed omdat hij ervan uitging dat de bevolking altijd exponentieel zou blijven groeien, terwijl de voedselvoorziening slechts lineair kon groeien. „In werkelijkheid is de afgelopen tweehonderd jaar de hoeveelheid voedsel dankzij innovatie sneller gegroeid dan het aantal mensen.”

Een hek om Afrika

Toch is volgens Davidson overbevolking wel degelijk een probleem als het om klimaatverandering gaat. „Als je alleen wijst op de hoge consumptie in rijke landen, ga je voorbij aan rechtvaardigheid en eerlijke verdeling. Dat zou alleen opgaan als je zegt: we zetten een hek om Afrika en delen met hen geen grondstoffen. Maar de duurzame ontwikkelingsdoelen zijn juist bedoeld om de levensstandaard van mensen in ontwikkelingslanden te verhogen.”

Lees ook het milieu heeft méér te vrezen dan opwarming alleen
Detlef van Vuuren

Lost het probleem zich niet vanzelf op, omdat steeds weer blijkt dat gezinsgrootte afneemt bij een toenemende welvaart? „Dat is een extrapolatie van de afgelopen vijftig jaar. Maar het hoeft natuurlijk niet altijd zo te blijven – en niet overal zo te zijn. Er zit ook een culturele dimensie aan. In sommige Afrikaanse landen is gezinsgrootte een teken van rijkdom. Bovendien kan het ook zo zijn dat mensen in rijkere landen uitgekeken raken op de allernieuwste iPhone of weer een andere auto. Dan kan de aandacht zomaar verschuiven naar een groter gezin.”

Misschien kan technologische innovatie uiteindelijk alle problemen wel oplossen, net als met de voedselrevolutie. „Maar het vervelende is dat we daar niet op kunnen wachten”, zegt Davidson. „De CO2-emissies die intussen gewoon doorgaan, gooien te veel roet in het eten.”

Deze tekst is aangepast op 19 juni. De prognoses van de VN zijn juist iets naar beneden bijgesteld.

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 19 juni 2019.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in