Vijf vragen over rechts-extremisten in Duitsland

Wat weten we over de verdachte?

De 45-jarige rechts-extremist Stephan E. leidde de laatste jaren een onopvallend leven met vrouw en twee kinderen in de middelgrote stad Kassel. Eerder was hij bij justitie en politie in beeld wegens onder meer een mislukte aanslag op een opvangcentrum voor asielzoekers, verboden wapenbezit, en diefstal met geweld. Daardoor beschikt de Duitse politie over dna-materiaal dat uiteindelijk naar E. leidde (een eerdere verdachte werd vrijgelaten). Volgens Duitse media doet de verdachte er tijdens ondervragingen het zwijgen toe.

Hoeveel rechts-extremisten telt Duitsland?

Volgens de binnenlandse inlichtingendienst BfV zijn er circa 24 duizend rechts-extremisten, van wie de helft geneigd is geweld te gebruiken. Ter vergelijking: de dienst telt 29.500 links-extremisten; 9000 van hen zijn bereid naar gewelddadige middelen te grijpen. Rechts-extremisten worden omschreven als lieden die hun eigen etnische groep boven andere verheven achten en de gelijkwaardigheid van Joden en mensen met een migrantenachtergrond niet accepteren. Ze spreken over een vloedgolf van ‘vreemden’ en verheerlijken hun eigen identiteit.

Hoe manifesteert extreem-rechts zich?

Van oudsher in partijen, verenigingen en zogeheten ‘Kameradschaften’. Beruchte namen zijn de Nationaldemokratische Partei Deutschlands (NPD), die in sommige gemeenteraden vertegenwoordigd is en waar verdachte E. ooit op de ledenlijst stond; de ontmantelde Nationalsozialistischer Untergrund (NSU), waaraan de moord op negen immigranten wordt toegeschreven; de Reichsbürger, die de staat niet erkennen; en de anti-islambeweging Pegida, die banden heeft met de rechts-populistische partij AfD. 

Daarnaast zijn er gewapende groepen als Sturm 18 en Combat 18 (het cijfer verwijst naar de initialen van Adolf Hitler). Volgens Duitse media had verdachte E. contacten met de laatste groepering, die oproept tot aanslagen op politieke tegenstanders. Een groeiend aantal internet-activisten, die niet tot een organisatie behoren, worden eveneens tot extreem-rechts gerekend. De inlichtingendienst spreekt over ‘neonazistische internetplatforms’. Volgens een onlangs uitgelekt document van de dienst vormen vooral ‘kleine groepen en individuen’ een bedreiging.

Welke rol speelt de AfD op rechts?

Alternative für Deutschland, de grootste oppositiepartij in het Duitse parlement, creëert volgens deskundigen een voedingsbodem voor haat jegens migranten en andersdenkenden. ‘Pegida en de Afd, die zich officieel van geweld distantiëren, hebben bijgedragen aan de hetze’, aldus Gideon Botsch, verbonden aan het onderzoekscentrum voor antisemitisme en rechts-extremisme in Potsdam, in het Berlijnse dagblad Der Tagesspiegel. AfD-partijeider Alexander Gauland sprak over een ‘massa-invasie van vreemde mensen’. Björn Höcke, een prominente partijgenoot uit de deelstaat Thüringen, beklaagde zich over het Holocaustmonument in Berlijn: ‘Duitsers zijn het enige volk ter wereld dat een monument van schande midden in de hoofdstad heeft staan’.

Krijgt de aanhouding van E. politieke gevolgen?

Al in 2014 stelde de partij Die Linke het stadsbestuur van Kassel de vraag of E. in de gaten gehouden werd, gezien diens verleden als ‘gewelddadige neonazi’. Nu zijn het Die Linke in de bondsdag die opheldering verlangen van het ministerie van Binnenlandse Zaken, waaronder inlichtingen-en veiligheidsdiensten ressorteren. De partij twijfelt eraan of E. op eigen houtje gehandeld heeft, zoals het Openbaar Ministerie in eerste instantie meldde. ‘Het gaat er nu om de achtergrond en het netwerk van de dader te door te lichten’, aldus parlementslid Martina Renner. Ook oppositiepartijen FDP en de Groenen willen tekst en uitleg, in een speciale zitting van de betrokken parlementscommissie.