Ook in coalitie zorgen over plan minister Dekker

Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming, VVD) komt woensdag tijdens een debat over de voorgenomen verandering van de rechtsbijstand in het nauw. Volgens Dekker zit er in het huidige systeem altijd een prikkel voor advocaten om te gaan procederen: ze zouden daarvoor meer betaald krijgen dan voor een ander advies. Maar dat blijkt niet uit de vergoedingen, houden Kamerleden Dekker voor.

Het debat wordt even geschorst, zodat Dekker het kan opzoeken. Dan blijkt: in sommige rechtsgebieden krijgt een advocaat evenveel betaald voor advies als voor procederen. En advocaten krijgen soms inderdaad meer betaald om naar de rechter te gaan. De Kamer laat het erbij.

Het voorval was veelzeggend voor het debat, dat fel en bij vlagen chaotisch verliep. Dekker wil af van de vanzelfsprekendheid dat rechtsbijstand – wanneer de overheid financieel bijspringt met rechtshulp – de aanwezigheid van een advocaat betekent. Dat zou problemen „juridiseren” en niet voldoende de onderliggende problemen oplossen. Hij vond woensdag zowel kritische oppositieleden tegenover zich als een groep luidruchtige advocaten op de publieke tribune, die duidelijk hun afkeer van de plannen liet merken.

Inhoudelijk bleken er in de Kamer veel zorgen en vragen te zijn over de daadwerkelijke uitvoering van Dekkers plannen. Dekker heeft een ‘poortwachter’ bedacht die verzoeken om rechtsbijstand moet beoordelen. Wat als die adviseert om níet naar de rechter te gaan, maar iemand dat zelf wel wil? Het blijft een „advies”, zei Dekker na aandringen van Kamerleden. Mensen kunnen ertegen in beroep.

Volgens Dekker is er een poortwachter nodig om „fundamenteler te kijken wat iemand nodig heeft”: een advocaat of bijvoorbeeld maatschappelijke dienstverlening – of helemaal niets. En hoe onafhankelijk zijn die instanties, wilde onder anderen D66-Kamerlid Maarten Groothuizen weten. „Staan ze financieel los van de budgetten van de minister?”

De ChristenUnie is vooral bezorgd over de „juridische zelfredzaamheid” die Dekker verwacht van burgers. Neem de stapels wetenschappelijke rapporten die de zelfredzaamheid van burgers in twijfel trekken mee in de definitieve plannen, adviseerde Kamerlid Stieneke van der Graaf. Al deze zorgen laten onverlet laat dat de coalitiepartijen Dekkers plannen steunen.

Lees ook: Rechtshulp? Het mag vooral niet méér kosten

Waar oppositie, coalitie en minister elkaar in vinden: het besef dat vooral de overheid zélf minder moet gaan procederen. Nu is ze in ruim 60 procent van de rechtsbijstandszaken partij. CDA’er Chris van Dam stelde voor dat hiervoor een speciale ‘regeringscommissaris’ komt. Attje Kuiken (PvdA) vroeg zich af waarom niet eerst het aantal zaken waarin de overheid voor de rechter staat omlaag wordt gebracht, voordat „het hele stelsel overhoop wordt gegooid”.