Direct naar artikelinhoud
Recensie Religie

Oer-katholieke jongens die keuvelen over oosterse en westerse spiritualiteit

Beeld -

Zinzoekers. Dialogen over religie tussen oost en west
Thomas Quartier en Paul van der Velde
Berne Media 200 blz. 17,90 euro
★★☆☆☆

De auteurs

Thomas Quartier is monnik in de Benedictijner Sint Willibrordsabdij te Doetinchem. Verder is hij religiewetenschapper en doceert aan de Radboud Universiteit Nijmegen, de KU Leuven en Sant’ Anselmo te ­Rome. Hij publiceerde eerder over liturgische spiritualiteit en het kloosterleven. Paul van der Velde is hoogleraar Aziatische religies aan de Radboud Universiteit Nijmegen en is kunstenaar.

De impliciete gedachte is dat alleen katholieken het fenomeen religie kunnen begrijpen. Goede kans dat ze gelijk hebben ­natuurlijk, maar ik noteer het dedain wel even

Thematiek

Het boek gaat over de spiritualiteit van het oosten en het westen, waar die van elkaar verschillen, maar vooral ook hoe die elkaar raken. Dat is in dit boek letterlijk onderwerp van gesprek, want het boek heeft de vorm van een opgetekend ­gesprek tussen beide heren.

Van der Velde is in het voorjaar van 2018 naar Quartiers klooster in Doetinchem getogen om met hem te spreken ‘over een aantal onderwerpen waarvan zij in de loop der jaren merkten dat daar zowel verbindingen als schuurpunten lagen’. Ze kenden elkaar immers al jarenlang van de Radboud Universiteit. Beide auteurs kiezen het standpunt dat je een religie het beste kunt begrijpen vanuit z’n rituele en esthetische vorm. Religie is niet een leerstellige inhoud waar vervolgens een willekeurige vorm omheen valt, maar primair een rituele, liturgische praktijk waar je ‘in’ moet komen om hem te begrijpen. Beide auteurs maken dat waar: Quartier door zelf monnik te worden, Van de Velde door vele initiatierites te ondergaan en religieuze dans- en schildertechnieken aan te leren. Ze zijn dus allebei wetenschappelijk met religie bezig, maar zijn er ook existentieel bij betrokken. Allerhande thema’s komen voorbij: de rol van de esthetische ervaring en verinnerlijking, de spanning tussen vorm en inhoud, de vraag wat mensen aantrekt in zowel kloosterspiritualiteit als oosterse religies.

Katholieke jongens

Het is natuurlijk volstrekt niet zo dat in dit boek Oost en West aan het woord zijn. Quartier mag dan een westers-christelijke monnik zijn, Van der Velde is, zoals hij zelf zegt, gewoon een ‘Brabantse witneus’ met grote doorleefde kennis van Aziatische religies. Een punt dat niet wordt doordacht in dit boek, is dat beide auteurs in feite gewoon katholieke jongens zijn. Quartier als iemand die zijn moers-religie innig heeft omarmd, Van der Velde als een klassieke afvallige. Het is dus niet toevallig dat beide auteurs zo’n rituele, fysieke of zeg maar geïncarneerde benadering van religie hanteren. Dat mag dan het religiewetenschappelijke paradigma zijn, het zijn ook gewoon de oer-katholieke instincten. Zodra er ergens protestantse gelovigen op de proppen komen, worden ze ­beschreven als domoren die het zo nodig weer over de inhoud willen hebben. De impliciete gedachte is dat alleen katholieken het fenomeen religie kunnen begrijpen. Goede kans dat ze gelijk hebben ­natuurlijk, maar ik noteer het ­dedain wel even.

Mooie zinnen

Maar dan komt broeder Thomas ook de protestanten tegemoet: “Ik blijf het belangrijk vinden om het verhaal achter de rituelen te delen. Alleen dan kun je namelijk tot het normatieve niveau komen. Dat wil zeggen: alleen dan gaan mensen er ook echt iets mee doen in hun ­leven. Anders blijft het een soort wederzijdse zelfbevestiging van hoe mooi en goed we de stilte vinden et cetera, en verandert er niets concreets in onze levens. Dan blijven we de meditatiekussentjes en de kloosters alleen maar opzoeken om beter aan te kunnen wat we toch al deden en wat eigenlijk niet goed voor ons is.”

Reden om dit boek niet te lezen

Hoeveel gekeuvel kan een mens aan? Van ieder boek, hoe slecht het verder ook mag zijn, ben ik gewend dat het vanuit een zekere urgentie geschreven is: dit moest ik opschrijven. Die urgentie mis ik compleet in dit boek. Zet twee bekende spirituele schrijvers bij elkaar die elkaar wel mogen, maar ook verschillende wegen gaan. Wordt het spannend? Nee, nergens. “Interessant wat je daar zegt, Paul”, “Het interessante aan jouw verhaal, Thomas...” – wat vinden we alles wat de ander zegt toch interessant. En wat vind ik trouwens mezelf ook interessant genoeg om in een interviewboek te figureren. Het boek bestaat hierdoor voor een aanzienlijk deel uit beleefd uitgesproken platitudes.

Reden om dit boek wel te lezen

Beide heren zijn natuurlijk ‘interessante’ figuren. Ze hebben boeiende verhalen te vertellen. Ze weten veel. Ze laten beiden iets oplichten van de schoonheid van religie en hebben er veel verstand van hoe ­religie werkt. Ze kennen haar van binnenuit en zijn, kortom, prima religieuze gidsen.

Reden om dit boek wel te lezen
Beeld -

In ons dossier boekrecensies vindt u een overzicht van de besprekingen van pas verschenen fictie, non-fictie, jeugdliteratuur en thrillers.