Heerlense luis in Duitse apothekerspels

De duivel? Voor de Duitse apothekers huist die in Heerlen. In deze Limburgse gemeente, op letterlijk een steenworp afstand van de Duitse grens, staat het hoofdkantoor van DocMorris. Elke dag vertrekken hier vrachtwagens vol pakjes voornamelijk richting Duitsland, met pakjes vol pleisters maar ook levensreddende medicijnen. Duizenden geneesmiddelen die zijn voorgeschreven door Duitse artsen, maar waar geen Duitse apotheker aan te pas komt. Het kost hen jaarlijks honderden miljoenen aan omzet.

Waarom staat Duitslands grootste online apotheek in Nederland? Daar zijn twee goede redenen voor, zegt ceo Olaf Heinrich van DocMorris. ‘Om te beginnen kun je in Duitsland alleen een apotheek beginnen als apotheker. In Nederland mag iedereen een apotheek bezitten, ook de slager om de hoek. Als je maar een apotheker in dienst hebt.’

Verder is DocMorris als Nederlandse apotheker niet gebonden aan de vaste prijzen die in Duitsland voor veel geneesmiddelen gelden. ‘Een Duitse patiënt betaalt steevast een eigen bijdrage van 5 tot 10 euro per doosje met pillen of poeders. Bij ons niet’, zegt Heinrich. Die bonus van minimaal 2,50 euro lijkt verwaarloosbaar. ‘Niet als je chronisch ziek bent. Dan kan het honderden euro’s per jaar schelen.’

De Heerlense U-bocht werd negentien jaar geleden bedacht door de Duitse IT-deskundige Ralf Däinghaus en de Heerlense apotheker Jacques Waterval. DocMorris werd geboren in het achterkamertje van een Kerkraadse apotheek. De ‘Hollandse’ dreiging werd van meet af aan door de Duitse farmaciesector te vuur en te zwaard bestreden. Een reeks rechtszaken mondde uiteindelijk uit in een gevecht voor het Europese Hof van Justitie.

Daar oordeelde de advocaat-generaal in 2003 dat niets in de Europese wet zich verzette tegen de grensoverschrijdende levering van medicijnen in Duitsland. Het hof kwam echter tot de conclusie dat alleen medicamenten die zonder recept verkrijgbaar zijn grensoverschrijdend geleverd mochten worden. Voor DocMorris zou dat een lelijke streep door de rekening hebben betekend, maar toen had de Duitse regering al besloten om de beperkingen op buitenlandse bezorging van medicijnen op recept op te heffen.

Dat was ons geluk, zegt Heinrich. ‘Zonder Europa hadden we niet bestaan. Hoewel ik ervan overtuigd ben dat het Hof vandaag de dag wel in ons voordeel zou hebben beslist.’

Toen de sluizen eenmaal opengingen vond de Duitse consument geleidelijk aan de weg naar Heerlen. Elke maand nemen tien miljoen bezoekers een kijkje op de website. Vorig jaar deden er zes miljoen een bestelling, sommigen meerdere malen. Duitse consumenten kunnen via allerlei digitale wegen receptvrije medicamenten bij DocMorris bestellen. Ziekenfondspatiënten dienen hun doktersrecept op te sturen. In Heerlen wordt het papiertje met artsenkrabbels ingescand en dan digitaal verwerkt.

Elk recept wordt gecontroleerd door de negentig apothekers en -assistenten van DocMorris, volgens het vierogenprincipe dat ook hun Nederlandse vakgenoten hanteren. Klanten kunnen hen ook via e-mail of videochat om adviezen vragen. De medicijnen, maar ook andere verzorgingsmiddelen, worden binnen een tot twee werkdagen aan huis geleverd. Of dat nu staat in Altenkirchen in het uiterste noorden van Duitsland of aan de voet van de Zugspitze in het zuiden.

Niet alleen in juridisch en politiek opzicht is DocMorris een Europees succesverhaal. Het bedrijf is van vijf medewerkers in de prille beginjaren uitgedijd tot zeshonderd werknemers, van wie het gros in Heerlen werkt. Heinrich: ‘Zo’n beetje de helft van het personeelsbestand komt uit Nederland, de helft heeft een Duits paspoort.’ 2017 liet een omzet zien van 370 miljoen euro. Uit de gepubliceerde kwartaalresultaten valt op te maken dat de omzet in 2018 inclusief overnames vrijwel zeker boven de 500 miljoen uitkomt. DocMorris publiceert de komende week zijn jaarcijfers, dus op dat vlak houdt het management de lippen stijf op elkaar.

Over de toekomst van DocMorris zijn Heinrich en zijn chief strategy officer Max Müller loslippiger. Vorig jaar augustus werd een uitbreiding van de hoofdvestiging in Heerlen aangekondigd. Daar verrijst een nieuw distributiecentrum, met een oppervlak van 20 duizend vierkante meter. ‘Dat moet uiterlijk in het voorjaar van 2020 klaar zijn’, stelt Heinrich. ‘Nu kunnen we tien miljoen pakketten verwerken. Dan zijn het er 30 miljoen. En we willen uiteindelijk naar vijftig miljoen zendingen.’

DocMorris is meer dan een dozenschuiver, stelt Müller. De computerinfrastructuur die het bedrijf verder uitbouwt,  moet meer diensten mogelijk maken, ook voor derden. ‘We willen een platform bouwen waarop patiënten bijvoorbeeld online met hun dokter kunnen overleggen.’ E-health, zegt Müller, staat nog in de kinderschoenen: ‘De sky is the limit.’ Nu al kan het bedrijf door de data van vaste klanten soms voorkomen dat een patiënt een ongeschikte dosis van een medicijn krijgt. Uit diezelfde databerg valt met slimme algoritmen kennis te vergaren.

Tegelijkertijd onderzoekt DocMorris mogelijkheden om zijn activiteiten in Duitsland te versterken. Twee jaar geleden opende de Heerlense onderneming in Hüffenhardt, een gemeente met net iets meer dan tweeduizend inwoners in Baden-Württemberg, een filiaal. De laatste apotheker van het stadje had het jaar ervoor zijn deuren gesloten. Hij kon geen opvolger vinden. Zijn plek werd ingenomen door een ‘Digitalen Beratungsservice mit Abholfunktion für Arzneimittel’.

Inwoners van Hüffenhardt konden er nu terecht in twee kamertjes met een directe videoverbinding met Heerlen, waar ze door een apotheker-op-afstand worden geholpen. Die kon na het inscannen een robot in de apotheek de opdracht geven om de medicijnen van de klant te pakken. ‘Het is een automaat zoals ook veel apothekers die hebben’, legt Müller uit. De burgemeester had de online dienst een goede vervanging gevonden voor de verdwenen apotheker, maar de autoriteiten lieten het ‘videofiliaal’ na twee dagen al sluiten. Een poging om het aanbod te beperken tot middelen waarvoor geen doktersrecept nodig is, werd ook verboden. Sindsdien sleept de juridische procedure zich voort.

Intussen kijkt DocMorris of het ‘Heerlense model’ ook elders in Europa kan worden toegepast. ‘We willen dit jaar uitbreiden naar Frankrijk en Italië’, zegt Heinrich. Vorig jaar heeft het bedrijf voor die expansie Promofarma ingelijfd, een Spaanse marktplaats waarop geneesmiddelenfabrikanten en apothekers zaken kunnen doen. Ook de Nederlandse gezondheidszorg staat op het verlanglijstje. ‘We praten met de ziektekostenverzekeraars’, zegt Müller. Maar: ‘Concurreren hier is moeilijker, omdat er in Nederland al sterke ketens van apothekers bestaan.’

Heinrich beschouwt het verzet van de traditionele farmaciebranche als iets dat voorbijgaat. ‘Nu worden we nog gezien als een probleem. Over vijf jaar zijn we een deel van de oplossing.’

Verbetering: we schreven eerder dat het nieuwe distributiecentrum een oppervlakte van 20 duizend vierkante kilometer zou krijgen. Dat moet uiteraard 20 duizend vierkante meter zijn, anders zou het distributiecentrum half Nederland beslaan.