Direct naar artikelinhoud
AnalyseOosterdokseiland

Dit eiland van 100 miljard euro is de pleisterplaats van Nederlandse techbedrijven; Hoe een gedempt stuk grond aan het IJ verandert in Silicon Island

Nog even en het Amsterdamse Oosterdokseiland staat voor een beurswaarde van 93 miljard euro. Als het nieuwe hoofdkantoor van booking.com klaar is, zijn vier van de bekendste Nederlandse internetbedrijven gevestigd op een aangeplempt stuk grond aan het IJ: Silicon Island.

Een tekening van het te realiseren hoofdkantoor van booking.com.Beeld UNStudio
Dit eiland van 100 miljard euro is de pleisterplaats van Nederlandse techbedrijven; Hoe een gedempt stuk grond aan het IJ verandert in Silicon Island

In 2007 vestigt TomTom zich als eerste Nederlandse internetbedrijf op het Amsterdamse Oosterdokseiland. Naast het Centraal Station, met uitzicht op het spoor en de scheepvaart op het IJ. Aan de andere kant van het eiland lonkt de Schreierstoren en de oude binnenstad. Op dezelfde historische plek noteert de navigatiespecialist de komst van nog eens drie branchegenoten, allemaal beursgenoteerd, snelgroeiend en op zoek naar jong techtalent.

Takeaway.com, de moeder van thuisbezorgd.nl, huurt vanaf 2015 vier verdiepingen – en breidt dat binnenkort uit naar zes etages. Adyen, het betaalplatform dat zich eerder dit jaar met een stormachtige beursgang ontpopte tot miljardenbedrijf, concentreert over drie weken al haar Amsterdamse activiteiten op het Oosterdokseiland, op tien etages. En over drie jaar opent online hotelboeker booking.com, dat sinds 2005 in Amerikaanse handen is, zijn reusachtige internationale hoofdkwartier op de laatste onbebouwde punt van het eiland.

Crisis

In de crisistijd ging het Oosterdokseiland-project van vooral (dochterondernemingen van) Rabobank door miljoenenverliezen bijna kopje onder. Voor een eindafrekening is het nog te vroeg, zegt een woordvoerder van dochter BPD. Maar: ‘Tot op heden is het een goede ontwikkeling gebleken.’

Het hoofdkantoor van Booking wordt met bijna 64 duizend vierkante meter vloeroppervlakte een van de grootste kantoren van Amsterdam. Het wordt gebouwd op twaalfhonderd betonnen palen. Gezamenlijke lengte: 20 kilometer.

Crisis

De houten palen die in 1832 op dezelfde plek in de bodem van het IJ werden gedreven, steken daar schril bij af. Met die boomstammen, zand en een sluis schermde Amsterdam een deel van zijn haven af van eb en vloed. Het Oosterdok werd toevluchtsoord voor handels- en marineschepen. Ruim vijftig jaar later werd een eiland aangeplempt voor het station. Op het Oosterdokseiland kwam een rangeerterrein, zo’n zestig jaar geleden een ideale plek voor het regionaal distributiecentrum van de posterijen.

Een nieuwe stad

Midden jaren negentig vertrok de PTT; het postvervoer ging niet meer per trein, maar per vrachtwagen. Een desolate strook land bleef achter, een wereld voor junks en heroïneprostituees. De gemeente probeerde een grootschalig bouwproject op te starten, dat Amsterdam weer terug moest brengen aan het IJ. ‘Het plan was groots en meeslepend, maar stierf in schoonheid’, vertelt Jeroen Galle, projectdirecteur Oosterdokseiland van gebiedsontwikkelaar BPD. ‘Het plan werd opgeknipt. Hier naast het station moest een nieuwe stad ontstaan. In een ongekende dichtheid.’

Een nieuwe stad

De grachtengordel was het uitgangspunt voor het ontwerp van het nieuwe Oosterdokseiland, zo werd bepaald in 2000, het startjaar van het publiek-private bouwproject. Ieder pand kreeg zijn eigen architect. Massaliteit moest worden voorkomen door smalle tussenstraten. In die grote blokken – geen hoogbouw, maar vanaf de hoogte van het Centraal Station licht oplopend tot 47 meter – moest gewoond en gewerkt worden, maar ook ruimte komen voor cultuur en onderwijs.

Niet alleen de tweelaagse parkeergarage voor auto’s en fietsen die onder alle gebouwen doorloopt, maar ook de gezamenlijke energiecentrale was vooruitstrevend. Iedere gebouweigenaar is aandeelhouder in de energiemaatschappij. Die gebruikt geen gas, maar slaat in een zandlaag op 200 meter onder het eiland warmte en kou op, die door kantoren, appartementen, restaurants, cafés, de bibliotheek en muziekschool het Conservatorium circuleren.

Het project zelf werd in het oude PTT-kantoor ‘opgewarmd’ met een dansclub, kleine bedrijven en een tijdelijk onderkomen van het Stedelijk Museum. Galle: ‘We wilden duidelijk maken dat dit meer was dan Siberië, waarvoor veel Amsterdammers het aanzagen. Met de komst van de Openbare Bibliotheek was het pleit beslecht. Dat was een instant succes, met twee miljoen bezoekers per jaar.’

Een tekening van het te realiseren hoofdkantoor van Booking.Beeld UNStudio

Silicon Island

Dat TomTom zich als eerste techbedrijf meldde voor Oosterdokseiland was een doorbraak, zegt makelaar Thomas van der Heijden, die betrokken was bij de verhuizing. ‘Zij zagen toen al de potentie van de plek als knooppunt van openbaar vervoer en de kroegen van de binnenstad.’ Projectdirecteur Galle: ‘Veel bedrijven, zoals advocatenkantoren, kozen voor een plek met meer status – en met meer parkeerplaatsen. Techbedrijven kiezen juist voor de binnenstad. Zij trekken buitenlands talent aan, jonge mensen die vaak maar een paar jaar bij hen komen werken. Die gaat het niet om een parkeerplaats, maar om een spannende en inspirerende werkplek.’

Silicon Island

Dat geldt ook voor betaalbedrijf Adyen, dat een groot kantoor aan de Keizersgracht gaat verlaten voor het uitgebreide onderkomen op Oosterdokseiland. Met vijfhonderd mensen in Amsterdam en steeds meer medewerkers in het buitenland wil het dichtbij het station en Schiphol zitten, voor zowel werknemers als klanten. Het is ook een kans een kantoor in te richten ‘naar de manier waarop we werken’, zegt een woordvoerder. ‘Zo transparant mogelijk. De boardroom is van glas bijvoorbeeld. Ik zie de deur bijna nooit gesloten.’ Verder wordt de inrichting ‘supercool’. ‘Met houtaccenten, pasteltinten, zitzakken, tafeltennistafels en veel open ruimte.’

Ook bij Takeaway wordt momenteel het huidige kantoor uitgebreid, naar zes etages. Oosterdokseiland is de hub voor international expansie van het bedrijf, zegt een woordvoerder. ‘We begonnen in Enschede en zijn vervolgens verhuisd naar Utrecht. Nu we sterk uitbreiden in het buitenland willen we dichter bij Schiphol zitten. De aantrekkingskracht van Amsterdam gebruiken we om jong talent te werven. Dat wil midden in de stad zitten, op een bijzondere en dynamische plek.’

Dat Oosterdokseiland zich met de komst van de grote techbedrijven ontwikkelt tot een Amsterdams Silicon Island of techcampus, bestrijden ze bij de twee ondernemingen. De Adyen-woordvoerder: ‘Vaak heb je niet eens door dat dit een soort techeiland wordt. We letten vooral op onszelf. Onze prioriteit is het bouwen van een bedrijf.’

Silicon Island

Het rekruteren van personeel doen we niet bij de Albert Heijn op Oosterdokseiland, zegt de Takeaway-zegsman. ‘We werven internationaal, via onze afdeling recruitment en netwerken als LinkedIn.’ De meeste techwerkers zullen elkaar niet eens herkennen op de Oosterdoksdijk, denkt hij. Wel is er soms overleg in de hogere lagen van de organisaties. ‘Corinne Vigreux, een van de oprichters van TomTom, is bijvoorbeeld commissaris bij ons. De bedrijven hier hebben ook allemaal een brief ondertekend tegen het afschaffen van het belastingvoordeel voor expats. En soms is er overleg tussen de fiscale en juridische afdelingen.’

Openbaar toegankelijk

Het hoofdkantoor van Booking wordt de overtreffende trap van een transparant gebouw, vol met glazen wanden. De benedenverdieping wordt openbaar toegankelijk en dat gaat mogelijk ook gelden voor de daktuin, met zicht op het IJ. Dat ook werknemers van TomTom, Adyen of Takeway daar zullen komen en de ruimte wellicht zal worden gebruikt om talent van Booking weg te lokken, verontrust een woordvoerder van de nieuwkomer niet. Het gaat om de ‘open, innovatieve en ondernemende cultuur van Amsterdam’. Dat de hoofdstad nu een sterk groeiende techsector heeft, ‘getuigt van de aantrekkingskracht van de stad voor talent.’

Wat kan er nog verbeterd worden aan de voormalige landstrook van klei en houten palen, als het eiland ruim twintig jaar na de start van het project helemaal is volgebouwd? Galle ziet veel in een ‘rondje Oosterdok’. ‘Als ook het Marineterrein achter technologiemuseum Nemo op een interessante manier is ontwikkeld, heb je veel binnen handbereik, van het Muziekgebouw aan het IJ tot Het Scheepvaartmuseum. En wellicht komt er nog een overbrugging van het spoor, zoals in het gesneuvelde masterplan voor Amsterdam aan het IJ stond. Het zou een hele mooie nieuwe stap zijn.’

Het hoofdkantoor van Booking wordt de overtreffende trap van een transparant gebouw, vol met glazen wanden.Beeld UNStudio