Doorstromen van het leger naar de zorg blijkt niet zo’n grote stap
Militairen zijn welkom bij zorginstelling ’s Heeren Loo, om als zij-instromer het personeelstekort te bestrijden. Hoe verloopt zo’n overstap, en wat zijn de valkuilen?
Het is even wennen, maar waarom ook niet? Een soldaat die stage loopt bij een zorginstelling. Of een bankmedewerker die voor de klas staat. Het onderwijs en de zorg zoeken zo dringend personeel dat ze zij-instromers uit onverwachte hoeken halen. De nieuwkomers laten het percentage mannen stijgen. Ze brengen ook nieuw elan mee – al zijn de oude rotten in het vak daar niet altijd even blij mee.
Wat zijn de overeenkomsten tussen een Defensiemedewerker en een begeleider in de gehandicaptenzorg? Ze zijn zelfverzekerd, kunnen voor groepen staan, weten hoe ze moeten deëscaleren en zijn flexibel. Bingo, denkt zorggroep ’s Heeren Loo die hard op zoek is naar nieuw personeel. Op de website staan bijna tweehonderd vacatures.
Als eerste in Nederland kwam de landelijke instelling voor mensen met een verstandelijke beperking op het idee om samen te werken met Defensie. Die heeft er wel oren naar, want medewerkers van de krijgsmacht krijgen doorgaans contracten van tien jaar. Volgt er geen verlenging, dan mogen zij zich drie jaar lang op kosten van Defensie oriënteren op de arbeidsmarkt.
Timing
Begin 2018 is afgesproken dat deze medewerkers werkervaring kunnen opdoen bij de zorginstelling. ‘We kijken ook al naar andere organisaties zoals de politie of penitentiaire inrichtingen’, zegt Ellen Boonen, directeur HRM bij ’s Heeren Loo. ‘Zij werken met vergelijkbare doelgroepen, zoals mensen die verslaafd zijn of snel agressief worden. Maar met Defensie legden we het eerst contact en de timing was blijkbaar goed.’
In juni zijn tien medewerkers – variërend van een korporaal tot een kok – begonnen met een stage en dertig kandidaten wachten op een plek. Als ze verder willen, moeten ze wel hun diploma’s in de zorg halen. Maar dan krijgen ze ook meteen garantie op een baan.
Past dat wel, een soldaat in de zorg? ‘Je zou het niet denken, maar we spreken elkaars taal’, zegt Boonen. ‘Bij Defensie leren mensen ook voor elkaar te zorgen, zeker wanneer ze op missie gaan. Als bij ons een cliënt agressief gedag vertoont, moet je kunnen deëscaleren en voor elkaar opkomen. We zijn er wel alert op dat we geen mensen krijgen die een posttraumatisch stresssyndroom hebben opgelopen. Het is dan riskant om te werken met bewoners die onvoorspelbaar gedrag vertonen.’
Jonge meiden
Ook in het onderwijs kunnen zij-instromers een verrijking zijn, zegt Vivianne Spruit, directeur van Het Schoolbureau in Amsterdam. Sinds 2012 geeft haar organisatie elfdaagse ‘crash courses’ om mensen te laten onderzoeken of ze in het onderwijs passen. Dan volgt een leerwerktraject. Het Schoolbureau werkt onder meer samen met het UWV. De aanpak is nog vrij uniek in Nederland.
De deelnemers komen van financiële instellingen, de media, marketing, maar er zitten ook kunsthistorici bij. Jaarlijks levert het Schoolbureau zo’n zeventig zij-instromers aan het primair en voort-gezet onderwijs. Vivianne Spruit: ‘Ik zie dat basisscholen een voorkeur hebben voor jonge meiden. In het voortgezet onderwijs stromen ook veel vijftigplussers in.’
Hoogopgeleide zij-instromers dragen volgens Spruit bij aan een ideale school waar leerlingen in aanraking komen met verschillende typen docenten. Wie uit het bedrijfsleven komt, zal anders lesgeven dan iemand die na de havo de pabo heeft gevolgd. Als ervaren werknemer kan hij wel kritischer tegenover de onderwijscultuur staan. Dat kan botsen met docenten die denken: ‘Nu al praatjes? Jij krijgt je klas nog niet eens stil.’
Een schoolleider mailde laatst dat hij zij-instroom niet als oplossing voor het lerarentekort ziet. ‘Ik schreef terug dat wij aankomende docenten intensief trainen en snel in contact brengen met leer-lingen. Als ze geen klik hebben, is het zonde om eerst jarenlang te studeren.’
Scheve ogen
Hoogleraar onderwijsarbeidsmarkt Frank Cörvers van Tilburg University kan zich de argwaan wel voorstellen. Het geeft scheve ogen als mensen uit het bedrijfsleven een hoger salaris krijgen dan zittende docenten. ‘Zeker wanneer ze nog veel moeten leren.’ Toch raadt hij aan de nieuwelingen te verwelkomen, want de personeelstekorten nemen alleen maar toe. Volgens cijfers van onderzoeksinstituut CentERdata komen basisscholen in 2022 vierduizend fte’s tekort.
‘Jaarlijks komen er in het basisonderwijs zo’n zeventig en in het hele onderwijs bijna vijfhonderd zij-instromers bij. Een druppel op een gloeiende plaat, maar alle beetjes helpen.’ Volgens Cörvers is het voordeel van de economische opleving dat mensen eerder uit vrije wil kiezen voor een nieuwe richting. Hij ziet nog wel meer onverwachte overstappen voor zich. Waarom niet van de krijgsmacht naar de klas?
‘Voor de zorg moet je ook pit hebben’
‘Laatst sprong een vrouw op met breinaalden in haar handen. Ik dacht dat ze andere bewoners ging aanvallen. Oog in oog met haar riep ik dat ze moest zitten. Dat deed ze meteen. Mijn collega’s complimenteerden me en ik was best trots op mezelf. Toen wist ik zeker: dit werk past bij me.’
Melike Senler (27) uit Nijmegen loopt sinds juni stage bij een afdeling voor verstandelijk gehandicapten met gedragsstoornissen van zorginstelling ’s Heeren Loo. Ze werkte negen jaar bij Defensie. Tijdens uitzendingen naar Somalië en Irak regelde Senler het goederenvervoer. Sinds ze een zoon heeft, wil ze niet meer maanden van huis.
Nog nooit had ze gedacht aan een baan in de zorg. Maar een dag meelopen beviel. ‘Voor dit werk moet je ook pit hebben en je mannetje staan.’ In september begint de korporaal met een driejarige opleiding voor verzorgenden. ‘Ik denk weleens: had ik mijn roeping maar eerder gevonden. Maar dan was ik nooit in Irak geweest.’
‘Op school voel ik me weer nuttig’
‘Ik heb me voorgenomen nooit meer ergens te blijven waar ik niet gelukkig meer ben’, zegt Marc Taheij (44) uit Amsterdam. Hij was jarenlang marketingmanager en verdiende goed. Maar de voldoening verdween. ‘Ik was te veel bezig met gebakken lucht.’
Via het UWV kreeg Taheij een uitnodiging voor een bijeenkomst over zij-instromen in het onderwijs. Een week later begon hij met de introductietraining van Het Schoolbureau. Sinds februari geeft hij twee dagen per week les op een basisschool in Amsterdam-Noord. Van een drukke klas of een kwade vader schrikt hij niet. Een presentatie voor ouders kan de school al aan hem overlaten.
‘Mijn voldoening haal ik uit het contact met de kinderen. Een jongetje dat vraagt of ik meekom naar de afsluiting van zijn faalangsttraining, een meisje dat meer begint te praten. Met de pabo-opleiding erbij is het pittig, maar ik ga geen dag met tegenzin naar school. Ik voel me weer nuttig.’