Het is vrijwel altijd de vader die het onderspit delft
Het was een snikhete zondag, zo één waarop de mussen dood van het dak vallen. De straat waarin ik woonde zinderde geluidloos van de hitte - totdat aanzwellend geschreeuw opklonk. Een burenruzie, zo te horen voor de deur van het gezin dat naast ons woont. Of woonde – want de buurman had ergens anders onderdak gezocht en een scheiding was in volle gang.
Toen geen van beide exen de noodlottigheid nog leek te kunnen keren, zat er niets anders op dan sussend in te grijpen in wat eigenlijk helemaal mijn zaak niet was: ruzie over de kinderen die de buurman, vóór de deur, was komen afhalen voor een fietstochtje, een hamburger bij McDonalds of God weet wat. En waar de buurvrouw, áchter de deur, kennelijk helemaal niets voor voelde. De kinderen stonden, krijsend van ontzetting, tussen hen in.
Ik weet niet wie van de twee gelijk had. Maar wel dat ik begon in te praten op de vader, met wie ik tegelijk diep medelijden had. Wát ook gerechtigheid was, dit moest stoppen en wel nu. Redenerend als Brugman troonde ik hem mijn eigen woning binnen.
Afspraken, rechten en zelfs juridische omgangsregelingen mogen zeggen wat ze willen, op het uur van de waarheid is het vrijwel altijd de vader die het onderspit delft
Bindende afspraken
Zo gaat het maar al te vaak. Afspraken, rechten en zelfs juridische omgangsregelingen mogen zeggen wat ze willen, op het uur van de waarheid is het vrijwel altijd de vader die het onderspit delft. Zo kan dat niet langer, hebben een paar Kamerleden terecht bedacht. De motie die scheidende ouders eventueel met strafmaatregelen aan hun afspraken moet binden werd door de kamer unaniem aangenomen.
Hoe broodnodig dat is, bleek toen kort daarop in het middagprogramma van Radio-1 een paar deskundigen hun licht over de kwestie lieten schijnen. De één zette liever zijn kaarten op een ‘voortraject’ waarin dit soort conflicten worden voorkomen – alsof er niet zoiets bestaat als kwade wil. De ander vroeg zich af of dat allemaal wel goed was voor de kinderen. En hoe traumatisch het wel niet kon uitwerken wanneer de sterke arm eraan te pas moest komen. Zelfs iemand die als ‘scheidingsbemiddelaar’ werd gepresenteerd leek er zich geen moment om te bekommeren hoe het eigenlijk zat met de rechten van de vader.
In een scherpzinnige Volkskrant-column beschreef de psycholoog en therapeut Steven Pont dit weekend hoe traumatisch een dergelijke situatie voor kinderen inderdaad kan zijn. Niet omdat de onwelwillende moeder met financiële maatregelen of zelfs met politiedwang wordt bedreigd. Maar, aldus Pont, ‘het leed dat vaders wordt aangedaan, blijft niet tot de vaders beperkt. Ze raken ook het kind. Vaders hebben een aparte, positieve invloed op het leven van hun zoon of dochter. Ze zorgen bijvoorbeeld voor een stabielere seksuele ontwikkeling, een gezondere levensstijl, een beter ontwikkelde veerkracht en zelfs een hoger IQ. Een moeder die een vader buitensluit en niet tot samenwerking bereid is, schaadt dus niet alleen de vader maar ook haar eigen kind.’
Helaas, een moederhart is niet altijd een gouden hart. Dat de Tweede Kamer zich dat inmiddels realiseert is alleen maar winst
IS-moeders
Hoe vanzelfsprekend het exclusieve recht van de moeder op haar kind nog altijd gevonden wordt, zie je in de discussie over het terughalen van baby’s en kleuters uit voormalige IS-gebieden – bijna automatisch met inbegrip van de betreffende moeders. Op geen enkel moment wordt daarbij ooit de rol van de vaders genoemd. Nu zijn dat ongetwijfeld geen lieve jongens – als ze in de chaos van de betreffende steden en kampen al op te sporen zijn. Maar helaas zijn de meeste van die moeders dat ook niet. Ze zijn bij hun volle verstand vertrokken naar een gebied waar wreedheden aan de orde van de dag waren, vaak met hun gretige instemming. En ook zij hebben hun kinderen daaraan welbewust blootgesteld.
Toch lijkt het een stilzwijgende evidentie dat zij bij een eventuele repatriëring van hun onschuldige kinderen meeliften op een ticket huiswaarts. Voor de vaders geldt dat uiteraard niet. Zij zijn de geradicaliseerden die het nooit zullen leren en daarom maar beter blijven waar ze zijn, levend of eventueel dood. Zoals in het Radio-1 gesprek het belang van de kinderen de facto de moeders alle macht gaf, zo lijkt hier datzelfde kinderbelang de IS-moeders het recht te geven op welke stupiditeit ook. Waarna zonder ogenknipperen de staat wordt aangesproken op zijn veronderstelde ‘plicht’ tot repatriëring.
Helaas, een moederhart is niet altijd een gouden hart. Dat de Tweede Kamer zich dat inmiddels realiseert is alleen maar winst – in de eerste plaats voor kinderen èn hun vaders. Resteren de scheidingsdeskundigen en ‘mediators’, bij wie smartlappen-wijsheid soms kennelijk nog altijd hoogtij viert. En het opportunisme waarvoor bij een scheiding alle gelijkheid van rechten en plichten verdwijnt als sneeuw voor de zon. Alsof er intussen onder boekenlezers en literaten géén gedoe was ontstaan over de automatische gelijkstelling tussen ‘de moeder’ en ‘de vrouw’.
Ger Groot doceerde filosofie aan de universiteiten van Rotterdam en Nijmegen. Voor Trouw bekijkt hij de actualiteit door een filosofische bril. Eerdere afleveringen van zijn columns vindt u hier.
Lees ook:
Telkens als ik hun vader afwijs, wijs ik de helft van mijn kinderen af
Elke Geurts beschrijft in haar column het leven na haar scheiding. "Sinds ik erachter ben gekomen dat de andere vrouw al zeven jaar een rol in zijn leven speelt, heb ik iets tegen ex. Maar onze meisjes hebben er niks mee te maken. Zij hebben hier geen boodschap aan. Hun vader is hun lieve vader."