DE BILT - Het is er weer de tijd voor, zo begin augustus, zeewater lekker op temperatuur en flink wat onstuimige onweersbuien in de lucht. Toch blijft het iets bijzonders, het ontstaan van wind- en waterhozen. Bijzonder en erg mooi ook om te zien, maar wel gevaarlijk dus. Dat bleek afgelopen weekeinde maar weer in Italië, waar een ongekende windhoos gecombineerd met reuzenhagel voor een enorme ravage zorgde. Ook in Nederland werden zondag vijf windhozen gesignaleerd. Het KNMI had er de handen vol aan.

Windhozen kunnen ook in ons land grote schade aanrichten, zoals hier bij Ruurlo drie jaar geleden.

"Er is de afgelopen dagen behoorlijk gebeld", zegt Monique Somers, voorlichtster bij het KNMI. "Mensen die windhozen meenden te hebben gezien en vervolgens weer veel mensen die vragen hadden daarover."

Het weerstation kreeg zondag vier meldingen binnen van hozen. Drie in het waddengebied, een in Zeeland boven de Zeelandbrug en naar verluidt nog één langs de kust van Noord-Holland ter hoogte van Haarlem. De schade bleef gelukkig beperkt. Hoe anders was dat langs het Gardameer. Honderden vakantiegangers werden volledig verrast door het krachtenspel van de natuur.

"Windhozen zijn vrijwel niet te voorspellen", zegt Monique Somers. Of we vandaag of morgen nog extra moeten uitkijken, valt dan ook niet te zeggen volgens haar. Toch kunnen windhozen alleen optreden onder zeer specifieke weersomstandigheden, omstandigheden die ook deze week weer redelijk vertegenwoordigd zijn in het weerbeeld.

"Er moet in de eerste plaats een flink verschil zijn in temperatuur en vochtigheid tussen het aardoppervlak en op grote hoogte in de lucht", legt Somers uit. "Ook moet er sprake zijn van (onweers)buien. Met name in deze tijd van het jaar, wanneer het zeewater op zijn warmst is, is de kans op een wind- of waterhoos - dat is een windhoos boven water, die het land niet bereikt - het grootst."

Een windhoos is een wervelwind die vaak als een trechtervormige slurf onder een onweerswolk zichtbaar is. De hoos ontstaat dus in zo'n onweersbui. Onweersbuien op hun beurt treden op doordat warme lucht boven zee opstijgt. Wanneer deze lucht op grote hoogte koude lucht ontmoet, vindt condensatie plaats en ontstaan er wolken. Als vervolgens de lucht in een klein deel van de wolk zeer snel opstijgt, tot wel een kilometer of tien twaalf, kunnen windhozen ontstaan.

De voorlichtster: "De lucht wordt steeds harder omhoog gezogen. Het is net als het putje in de badkuip. Als je daar de stop uittrekt, ontstaat ook een steeds sneller draaiende kolk. De rotatie in de lucht kan wel snelheden bereiken van een paar honderd kilometer per uur. Is de opstijgende lucht vochtig, dan wordt deze zichtbaar als een soort slurf onder de wolk."

Door het voortbewegen van de wolk met slurf en al kan een spoor van vernielingen worden aangericht. Dat gebeurde bijvoorbeeld op zondag 25 juni 1967. Nadat een windhoos die middag eerst het Belgische Oostmalle had aangedaan, zaaide het natuurverschijnsel vervolgens dood en verderf in Brabant en de Betuwe. In Chaam trok de slurf over een café en een camping en in Tricht werd een woonwijk met de grond gelijk gemaakt. Zeven mensen vonden de dood, 32 raakten gewond en een paar honderd mensen dakloos. In 1972 en 1992 trokken verscheidene lichtere hozen, met echter net zulke vervelende gevolgen, over Ameland. En recenter, op 9 september 1998, trok door Deventer een flinke luchtslurf. Deze trok vooral de nodige bomen om.

Je vooraf wapenen tegen de gevaren van windhozen blijft lastig. De hozen laten zich zoals gezegd moeilijk voorspellen en lang niet elke wind- of waterhoos wordt door de weerstations gezien. Monique Somers: "We hebben wel speciale samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld met de waddeneilanden. Maar we roepen mensen niettemin op dat wanneer ze een windhoos hebben waargenomen, wij dit ook graag willen vernemen."

Niet elke hoos zal echter vooraf worden gegaan door een officiële waarschuwing van het KNMI. "Zo'n waarschuwing moet natuurlijk bijzonder blijven. Anders verliest het zijn effect. Mensen lijken zich sowieso niet bewust van de eventuele gevaren van een windhoos. Bij onweersbuien weet iedereen dat er kans is op bliksem. Dat er ook gevaarlijke windhozen kunnen optreden, wordt simpelweg vergeten. Ons advies is dan ook dat mensen voordat ze naar strand of water gaan vooraf altijd even de weersverwachtingen en eventuele speciale waarschuwingen op teletekst pagina 710 of internet www.knmi.nl raadplegen."

zoek naar gerelateerde artikelen

di 6 augustus 2002