Misschien vroeg ik te veel door een inhoudelijk memo-debat te verwachten
Een boek uitlezen omdat je nu eenmaal al halverwege bent, een film uitzitten omdat je toch wil weten hoe het afloopt, naar een voetbalwedstrijd blijven kijken om de uitslag niet te missen; allemaal sneue manieren om tijd te vermorsen. Maar het kan altijd erger.
Er zijn altijd nog Kamerdebatten die beginnen als een strijd op leven en dood, maar eindigen in verhandelingen over de staatsrechtelijke betekenis van het uitvragen van ambtelijke stukken ten behoeve van zijtafels.
Ik was gaan kijken omdat ik wilde weten hoe de minister-president zou verkopen dat de dividendbelasting moet worden afgeschaft terwijl experts van het ministerie van financiën dat ernstig afraden. Maar wat ik te zien kreeg was een Chinees schimmenspel, uitmondend in de kwestie of een stuk waar ‘memo’ bovenstond wel of geen memo was. Oppertovenaar Rutte vond van niet, terwijl Buma probeerde de zaak naar een metafysisch niveau te tillen door zich af te vragen ‘wat een herinnering eigenlijk is’, dit in verband met de ‘volgtijdelijkheid’.
Misschien vroeg ik te veel door een inhoudelijk debat te verwachten, er stond tenslotte een procedurele kwestie op de agenda. Dat mag een formalistische indruk wekken, bedoeld om fundamentele dilemma’s uit de weg te gaan, maar een democratie kan niet zonder procedures, ook niet als het gaat om de status van stukken uit de formatie. Het punt is echter dat het kabinet, met Rutte voorop, zichzelf en de kiezer dit debat had kunnen besparen als het niet zelf was gaan goochelen met de onderbouwing van een maatregel die 1,4 miljard per jaar kost. Door ‘geen herinnering’ te hebben aan het bestaan van allerlei stukken, en tegelijkertijd luidruchtig te zwijgen over een stuk van VVD-collega Wiebes dat hij heel goed kende, probeerde de premier duidelijk iets onbesproken te laten. Stukken? Er waren geen stukken. Tot ze er wel waren.
Landsbelang
Wat wilde de premier verbergen? Ik denk dit: dat de link tussen Unilever en Shell en de afschaffing van de dividendbelasting een op een was. Iedereen weet dat de VVD de minnares is van ondernemend Nederland. VVD-coryfee Zalm, informateur van dit kabinet, is commissaris bij Shell, Wiebes werkte bij Shell, Rutte bij Unilever. Ze generen zich niet voor hun warme gevoelens voor deze ‘prachtbedrijven’, en dat is logisch.
Maar als politici wensen ze onafhankelijkheid uit te stralen. Ze zijn er voor het landsbelang, niet alleen voor het bedrijfsleven, laat staan voor een of ander specifiek bedrijf. Daarom bleef de verdediging van de dividend-maatregel steeds zo wankelmoedig; de onderhandelaars van CDA, D66 en CU hadden geen idee hoe dit in het regeerakkoord terecht was gekomen, alleen Rutte leek er in te geloven, maar goed uitleggen kon hij het ook niet. Dijkhoff sprak van ‘een gok’.
Nu weten we, uit de toch bestaande stukken, dat Unilever en Shell in feite bij de formatie aan tafel zaten. En het onderwerp van het volgende en echte debat moet dus zijn: valt het belang van deze bedrijven samen met het landsbelang?
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de 'keiharde nuance' en het 'onverbiddelijke enerzijds-anderzijds' preekt. Lees al zijn columns terug via Trouw.nl/StevoAkkerman.
Lees ook: Na het memodebat heeft Rutte een probleem met de oppositie
Het gedoe rond de dividendmemo’s heeft de relatie tussen coalitie en oppositie geen goed gedaan. En dat terwijl Rutte III de steun van de oppositie nog heel hard nodig zal hebben.
Lees ook: De glans is weer van Wiebes af
Eric Wiebes is de man die het 'historische' besluit nam de gaswinning in Groningen te stoppen. Maar Eric Wiebes is nu ook de man die in de Kamer door het stof moest vanwege zijn bijdrage aan de chaos rond de dividendbelasting.
Lees ook: Zo verdedigden de coalitiepartijen zich in het debat over de dividendbelasting
Eerst konden premier Rutte en de fractievoorzitters van de andere coalitiepartijen zich niet herinneren dat er memo's waren over de omstreden afschaffing van de dividendbelasting. Later bleken ze toch te bestaan.