Zo vind je pareltjes op de koningsvrijmarkt

Iedere Koningsdag wordt door een groot aantal Amsterdammers het oranje kleed uit de kast getrokken, om de inhoud van garages en zolders op te etaleren.

Het andere deel Amsterdammers - de schatgravers dus - baant zich een weg door de oude meuk, op zoek naar een goede koop. De vraag is of er nog iets te kopen valt voor een paar euro, dat veel meer waard blijkt te zijn. Een tussen-kunst-en- kitschgevalletje, dus.

Snel inschatten
"Veel mensen weten tegenwoordig wel de waarde van hun spullen te achterhalen," aldus Vincent Zwiggelaar (43), veilinghouder van Veilinghuis Zwiggelaar in Amsterdam. Zwiggelaar kent het jachtinstinct dat met Koningsdag boven komt drijven wel; zelf is hij jaren fanatiek geweest in het doorspitten van de vrijmarkt.

"Maar een schat vinden kan zeker. Ik heb er weleens drie dozen pornografie uit de jaren zestig gekocht. Die kon ik doorverkopen voor 3000 euro; dat is een hele vakantie."

De belangrijkste tip die Zwiggelaar de schatgraver kan bieden - behalve er heel vroeg bij zijn - is te kijken naar het geheel van een kraam. "Zo kun je snel inschatten of er in­teressante spullen bij liggen," zegt Zwiggelaar. "Als er veel Ikea te zien is, zal de eigenaar vooral veel moderne spullen hebben. Veel leuker wordt het als je wat schilderijen of oude dozen ziet staan."

Boeken

Sommige exemplaren bij de boekenmarkt op het Spui lijken zo uit een middeleeuwse kerk geplukt te zijn; zo ook die van boekenhandelaar Eric Klee (57).

"Maar een boek dat oud en stoffig oogt, is niet per direct een gouden vondst," zegt Klee. "Wil je iets aardigs vinden op de vrijmarkt, kijk dan naar het onderwerp. Hoe gekker het verhaal dat een boek of prent vertelt, hoe groter de kans dat je iets bijzonders in handen hebt," aldus Klee.

"Je kunt wel een bijbel vinden uit 1820, maar een boekje uit 1870 over kangoeroes is veel zeldzamer." Ook is een klein onderwerp volgens Klee zeldzamer, zoals een boek gewijd aan één kunstenaar versus een algemeen kunstboek.

En een boek beoordelen naar zijn verschijning? Dan kan de band nog wel wat weggeven; "Vind je een boek met een mooie band - zoals een Franse, met ribben ingelegd van ander leer en bloemenmotief - dan kun je hem daarom al meenemen. Illustraties helpen ook."

Volgens Max van Til (63), voorzitter van Vereniging De Boekenmarkt op het Spui, moet je onthouden dat iets waar veel van bestaan nauwelijks iets waard is. "Je zou eigenlijk snel op internet moeten kijken of iets direct te vinden is," aldus Van Til.

Hij fietst iedere Koningsdag een paar uur door de stad op zoek naar boeken. "Maar in plaats van racen van kraam naar kraam, neem ik de tijd om te kijken wat er al ligt."

Het geheim is volgens Van Til iemand te vinden die echt graag van zijn boeken af wil en geen waarde aan ze hecht. "Het liefst iemand die zelf geen weet heeft van wat zijn boeken waard zijn."

Kleding

Veel stoeptegels worden tijdens de vrijmarkt bezaaid met hopen kleding, waar fanatiekelingen schaamteloos kunnen graaien naar dat ene stuk voor een habbekrats. Lizzy Brusse (27) werkt bij tweedehands kledingwinkel Penny Lane Vintage in De Pijp en hun overige vestingen op het Waterlooplein en in de Nieuwe Hoogstraat. Ze taxeert dag in, dag uit oude kleren.

Ieder jaar stapt Brusse met Koningsdag om 6 uur uit bed, mits ze niet brak is. "Eerst bekijk ik snel wat de verkoper draagt. Als het een beetje een hippig persoon is heeft die vast ook leuke spullen, denk ik dan."

Dan begint ze met het ware spel: het kledingstuk ontleden. "Als je iets van waarde wilt vinden, moet je eerst kijken naar de stof. Als het goedkoop aanvoelt - zoals polyester - is het meestal niks. Liever iets natuurlijks, zoals linnen of katoen."

Dan zijn er nog details als knoopjes en ritsen. "Als er een metalen rits in het kledingstuk zit, is het waarschijnlijk van voor de jaren zestig. In die tijd maakten veel vrouwen hun eigen kledingstukken na uit tijdschriften. Met de hand genaaide kleren zijn altijd meer waard."

Intussen houdt ze een tropisch hawaïhemd in de lucht. "Zie je deze schelpachtige knoopjes? Dat duidt op kwaliteit, net als van die bruine knoopjes, in plaats van plastic."

Een kledingstuk wordt vooral interessant als het onder 'echte vintage' geschaard kan worden: "De regel voor echte vintage is dat iets minimaal 25 à 30 jaar oud moet zijn." En merkkleding? "Dat zijn ook wel schatten, hoor. In ­Amsterdam-Zuid vooral. Mensen gooien daar dingen weg; niet te geloven. Een vriendin van mij vond er een tas van Gucci voor 5 euro, maar voor zulk spul moet je er als de kippen bij zijn."

Prullaria

Wanneer Amsterdammers hun kasten en garages uitmesten, komen troepjes aan het licht die je het best kunt scharen onder prullaria. Adrie van Etten (67) is een prullariakenner. Ergens tussen zijn zelfgemaakte schilderijen, pruiken, specerijenkastjes, plaatjes van veelal blote vrouwen en een jarenzestiglampenkap - noem het prullaria - staat hij al zo'n 45 jaar op de Waterloopleinmarkt.

"Ik filter kramen door te kijken naar de persoon die verkoopt. Zo win je tijd en tijd is goud op Koningsdag. Als je te lang twijfelt is het gewoon weg."

Zijn beste tip voor schatgravers? Doorvragen. "Als ik mooie prullen vind op Koningsdag, vraag ik altijd door. Grotere stukken worden namelijk vaak thuis gelaten. Dan blijkt vaak dat de verkoper nog meer moois heeft liggen en spreken we af. Zo kom ik bijvoorbeeld aan een prachtkast."

Ook Alice Dubbeldam (50) doet elk jaar een rondje op zoek naar leuke prullaria. Zij en haar man Ari Hoekstra (54) beheren de van vloer tot plafond volgebouwde winkels Ari, aan de Overtoom en in de Westerstraat.

"Voor prullen struin ik het liefst door de Jordaan. Prinsengracht, Bloemgracht, Egelantiersgracht; dat stukje. Je moet zoeken naar een kraam met veel verschillende troep, want veel van hetzelfde duidt meestal op een handelaar en dat is duurder."

Antiek en kunst

Volgens veilinghouder Zwiggelaar vallen antiek en kunst op de Koningsvrijmarkt echt wel te onderscheiden van kitsch, zolang je maar goed oplet wat je doet.

"Een mooi voorbeeld is 3 jaar geleden op Koningsdag. Het liep storm bij een kraam met blikken speelgoedauto's, maar toen ik goed keek, zag ik dat het om nieuw blik uit Oost-Europa ging, met schuurpapier bewerkt om het oud te laten lijken."

Kortom: niet alles dat oud lijkt, is waardevol. Maar de schatgraver hoeft ook niet alleen op zoek te gaan naar wat glimt of mooi is: "Ook de onooglijkste dingen kunnen veel waard zijn. Je moet bedenken: heb ik te maken met iets wat iedereen leuk vindt, maar dat de meeste mensen toch zullen hebben weggegooid? Oude foto's van exotische plekken of zelfs voetbalfoldertjes van een interlandwedstrijd uit de jaren dertig brengen meer op dan mooie plaatjes van Verkade."

Ooit vond Zwiggelaar op de vrijmarkt een tekening voor 3 euro, die hij doorverkocht voor 200. "Die vond ik achter in de kraam, in een nog ongeopende doos. Zo vind ik de mooiste spullen. Iedereen kan zien wat er vooraan ligt te lonken, maar jij moet degene zijn die kijkt in die achterste doos onder een stoel."

Een andere strategie van de veilinghouder is verder te zoeken dan de buurten waar veel geld zit, zoals rond de Apollolaan en de Beethovenstraat. "Ik heb daar prachtige dingen gevonden, hoor, maar die plekken zijn populair en die huizen raken na 10 jaar verkopen leeg. Juist uitwijken naar Amsterdamse buurten waar niet al 50 jaar markt is, kan moois opleveren."

Toch blijft het volgens Zwiggelaar een kwestie van de neus stoten. "Neem een zak geld mee, geef het uit en kijk thuis of je het goed hebt gedaan. Zo werkt het met Koningsdag, en van je fouten leer je het meest."

Volg alles over Koningsdag in Amsterdam in ons Koningsblog.