Lea Dasberg was Nederlands enige beroemde (en beruchte) pedagoog

'De laatste drie jaar leed Lea Dasberg aan dementie en begon om haar al heel lang geleden overleden pappie te roepen. Dat werd zo erg dat haar Filipijnse assistente op een gegeven moment drie ontbijtbordjes op tafel moest zetten: een voor haar, een voor de assistente en een voor haar vader Ies', vertelt haar biograaf Marion de Ras. Dat ze om haar pappie riep, had te maken met haar jeugdherinneringen. Als kind had ze enorm veel pijn als gevolg van reuma. Elke keer als ze schreeuwde, kwam haar vader naar haar toe.

Historisch-pedagoog Lea Dasberg, die op 8 april overleed in Israël, waar ze al sinds 1985 woonde, was in Nederland zowel beroemd als berucht. Beroemd werd ze in Nederland door haar in 1975 verschenen boek Grootbrengen door kleinhouden, waarin ze zich afzette tegen de anti-autoritaire opvoeding die toentertijd in zwang was. Haar boodschap was dat het helemaal niet erg was kinderen normbesef bij te brengen. Het idee dat een kind de kans moest hebben een kind te zijn, verwierp ze. Kinderen moesten niet geïsoleerd worden in een 'jeugdland'. Nog altijd verschijnen nieuwe drukken van het boek.

Pedagogen worden niet gauw beroemd. 'Een van de weinigen die zich aan deze betrekkelijke pedagogische anonimiteit hebben weten te ontworstelen, is de Amsterdamse historisch-pedagoge Lea Dasberg', schreef de Volkskrant in 2000 toen in de aula van de Universiteit van Amsterdam een groot Dasberg-debat plaatsvond.

Berucht was ze ook, omdat ze vond dat de kinderen van de Joden die de Shoah hadden meegemaakt niet met de oorlog zouden moeten koketteren. Ze moesten zich richten op de Joodse geschiedenis, niet de geschiedenis van de Shoah.

Lea Dasberg was een van de drie dochters van de vooraanstaande Joodse huisarts Ies Dasberg die een praktijk had aan de Nieuwe Herengracht in Amsterdam. De familie behoorde tot de verlichte orthodoxie. Vanwege de jeugdreuma werd ze in 1938 voor een behandeling naar een sanatorium in Zwitserland gezonden, waar ze bijna een jaar in het gips werd gelegd. 'Haar groei werd daardoor belemmerd, zodat ze zwaar gehandicapt raakte en in de rest van haar leven altijd hulp nodig had bij het opstaan', zegt De Ras.

Tijdens de oorlog doken haar ouders en twee zusjes onder, terwijl zij in Zwitserland kuurde. Toen ze in 1946 terugkeerde in Amsterdam, kreeg ze privéles van Jaap Meijer, de vader van Ischa. Het lukte haar uiteindelijk geschiedenis te gaan studeren aan de Universiteit van Amsterdam. Ze was daarna elf jaar geschiedenisleraar, waarbij ze interesse kreeg voor pedagogiek. In 1970 werd ze wetenschappelijk hoofdmedewerker historische pedagogiek op de universiteit van Utrecht. Vanaf 1980 was ze hoogleraar theoretische en historische pedagogiek aan de UvA. Andere boeken die ze schreef waren Leren samenleven: ontwikkeling van gedrag in de eerste levensfase (1978), Pedagogiek als utopie, of Terug naar de vooruitgang (1987). Ze vond het 'gemakzuchtig en wreed' kinderen op de middelbare school al zo vroeg te laten kiezen. Ze pleitte er ook voor al op jonge leeftijd kinderen te nemen.

In die tijd raakte ze ook verliefd op een man die was getrouwd en vijf kinderen had. Toen hij naar Israël emigreerde, besloot ze in 1985 hem te volgen. 'Ze wilde daar een school beginnen voor zowel Joodse als Palestijnse kinderen. Uiteindelijk is daar weinig van terechtgekomen', zegt De Ras. Ze schreef nog A story of Jewish Childhood in the Western World 1723-1933, maar in Israël werd ze niet echt bekend. De Ras' biografie Lea Dasberg. Historica en Pedagoog verscheen in 2016.