Uitslag van het referendum belooft een worsteling voor de coalitie
Het ‘nee’ tegen de nieuwe inlichtingenwet vergroot de druk op de regering om de wet aan te passen. Dat kan een lastige discussie in de coalitie worden.
Een onverwacht dilemma voor het kabinet: moet de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) alsnog op de schop?
Alles wijst erop dat de tegenstanders van de ‘sleepwet’, zoals zij deze noemen, het raadgevend referendum hebben gewonnen. Na het tellen van 94 procent van de stemmen, stond het nee-kamp op 48,7 procent, het ja-kamp op 47,3. Met een opkomst van ruim 50 procent is het referendum rechtsgeldig. De Kiesraad maakt de uitslag pas volgende week donderdag bekend, maar de kans dat deze iets anders vertelt, is gering.
De vermoedelijke uitkomst is niets minder dan een verrassing. Alle peilingen wezen op (ruime) winst voor de voorstanders van de nieuwe wet
De vermoedelijke uitkomst is niets minder dan een verrassing. Alle peilingen wezen op (ruime) winst voor de voorstanders van de nieuwe wet. Premier Rutte noemt de uitslag van het referendum ‘op zich jammer’. Minister Kajsa Ollongren van binnenlandse zaken spreekt over ‘een teleurstelling’.
Reactie
De bewindslieden wachten met een inhoudelijke reactie totdat de Kiesraad heeft gesproken. Ondertussen zal het kabinet zich moeten beraden welke gevolgen de uitslag heeft. Formeel kunnen Rutte en Ollongren de boodschap van de kiezer terzijde schuiven: het referendum was immers raadgevend. De referendumwet schrijft wel voor dat het kabinet de nieuwe inlichtingenwet moet ‘heroverwegen’ als de kiezer in meerderheid tegenstemt.
Heroverwegen kan betekenen dat het kabinet de burgers bedankt voor moeite en de wet verder in stand laat. Het is zeer de vraag of de coalitiepartijen daar mee wegkomen. Van diverse kanten wordt het kabinet onder druk gezet de wet aan te passen.
Op het moment dat je zegt dat de mening van zoveel kiezers er niet toe doet, creëer je ook nog een democratisch probleem
GroenLinks-Kamerlid Kathalijne Buitenweg, die fel campagne tegen de wet heeft gevoerd, zou het ‘zeer onverstandig’ vinden als het kabinet de situatie bij het oude laat. “Het is belangrijk dat de burgers vertrouwen houden in de inlichtingendiensten. Op het moment dat je zegt dat de mening van zoveel kiezers er niet toe doet, creëer je ook nog een democratisch probleem.” Privacy-organisatie Bits of Freedom noemt de voorlopige uitkomst ‘glashelder’ en vindt dat het kabinet ‘niet om deze uitslag heen kan en de wet moet verbeteren’.
Reparatiewet
Buitenweg geeft de premier en Ollongren de kans zelf met een betere wet te komen. Als dat niet gebeurt, dient GroenLinks een ‘reparatiewet’ in. Deze regelt onder andere dat de veiligheidsdiensten niet meer ongericht data kunnen zoeken (‘sleepnet’). De wet moet er ook voor zorgen dat Nederland ‘geen informatie aan buitenlandse geheime diensten mag doorgeven zonder zelf de inhoud daarvan te kennen’. Wat PvdA-leider Lodewijk Asscher betreft moet het kabinet het niet zover laten komen: “Ik neem aan dat het kabinet met een wijziging komt.”
Zo op het oog kan dit een ingewikkelde discussie worden binnen de coalitie. VVD, CDA en ChristenUnie zijn warm voorstander van de nieuwe inlichtingenwet en alle drie tegenstander van het instrument referendum. Voor D66 geldt het omgekeerde. In de formatie hebben de democraten zich alsnog geschaard achter de ‘sleepwet’, maar niet van harte.
De bezwaren die onder andere GroenLinks heeft tegen de wet komen overeen met de kritiek die D66 aanvankelijk had. Partijleider Alexander Pechtold wilde gisteren nog niet zeggen of hij nu vindt dat de wet moet worden aangepast. “Dat is aan het kabinet.”
Lees ook: 'Referendum: Nee-stem komt uit de stad en het Noorden'