Referendum: Nee-stem komt uit de stad en het Noorden
Opvallend: in Groningen en Friesland is bij het referendum in bijna alle gemeenten ‘nee’ gestemd. Wat zit hier achter?
De tegenstanders van de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) bestaan vooral uit twee groepen. Stedelingen – van Maastricht, tot Rotterdam, Enschede, Utrecht en Alkmaar – stemden volgens de nog altijd voorlopige uitslag tijdens het referendum in meerderheid tegen. En noorderlingen: bijna alle gemeenten in de provincies Groningen en Friesland kleuren op de uitslagenkaart rood.
Hoe kan dat? Eén mogelijke verklaring wordt door meerdere Groningers genoemd: de afkeer van de landelijke overheid, met name in die provincie. “Ik doe hier aan de universiteit onderzoek naar de aardbevingsproblematiek en ik zie een patroon: er is hier wantrouwen richting het Rijk en een gevoel van achtergesteldheid. Dat kan een reden zijn voor een tegenstem”, zegt Lieke Schoutens, die voor Dwars Groningen, de jongerenvereniging van GroenLinks, campagne voerde tegen de nieuwe wet.
Ik kan me voorstellen dat Groningers dachten: ik zal de overheid met een tegenstem eens laten blijken dat ik ze wantrouw
Kees Aarts, hoogleraar politieke instituties en gedrag aan de Rijksuniversiteit Groningen, is het daarmee eens. “Ik kan me voorstellen dat Groningers dachten: ik zal de overheid met een tegenstem eens laten blijken dat ik ze wantrouw.”
Al wil hij het beeld dat heel het Noorden tegen de Wiv in opstand kwam wel wat nuanceren: in veel gemeenten gaat het om een kleine overwinning voor de tegenstanders.
Wat Maarten Jan Buurman, secretaris van de Jonge Democraten (D66) in Friesland opviel: de voorstanders lieten zich niet zien in het Noorden. “Het kan zijn dat ik het heb gemist, maar ik heb geen actieve voorcampagne gezien.” De tegenstanders, waaronder de Jonge Democraten, gingen daarentegen wel de straat op in de regio. “Lang niet iedereen wist wat die wet precies inhield. We hebben mensen dus zoveel mogelijk geïnformeerd.”
Motivatie
Wat in de provincies Groningen en Friesland ook meespeelt, is dat er vanwege gemeentelijke herindelingen in meerdere gemeenten geen verkiezingen waren. In sommige van die plaatsen was de opkomst voor het referendum lager dan het gemiddelde, en het percentage tegenstemmers juist groot. Neem de stad Groningen: een kleine 36 procent kwam daar opdagen, waarvan dik 70 procent het vakje ‘tegen’ inkleurde en 27 procent het vakje ‘voor’. Mensen die erg stellig tegen iets zijn, zijn mogelijk meer gemotiveerd te gaan stemmen.
Toch stemden Groningers en Friezen ook in gemeenten waar wel verkiezingen waren in meerderheid tegen. Neem Pekela. Daar kwam 47 procent opdagen, stemde 60 procent tegen en een kleine 37 procent voor. Of Harlingen, waar een kleine 53 procent de nieuwe Wiv afwees, en 44 procent voor stemde.
Lees ook: 'Nek-aan-nekrace bij referendum: nee-kamp staat op winst'