Eisen May zijn van tafel geveegd

Kan een akkoord beslissend zijn als de neteligste kwestie wordt doorgeschoven? De verklaring van Michel Barnier, hoofdonderhandelaar namens de Europese Commissie, dat de deal die hij maandag bereikte met de Britse minister David Davis van Brexitzaken „doorslaggevend” is, lijkt te krachtig uitgedrukt.

Is er vooruitgang? Ja. De Britten en de EU spraken af dat na de Brexit eind maart 2019 een overgangsperiode komt tot eind december 2020, zodat bedrijven en overheden zich op het uittreden kunnen voorbereiden.

May accepteert de overgangsperiode op Brusselse voorwaarden

In die tijd blijft het Verenigd Koninkrijk onderdeel van de Europese interne markt, maar zal de Britse regering geen zeggenschap meer hebben in Brusselse besluitvorming.

Bijna alle eisen die May aanvankelijk stelde, zijn van tafel geveegd. Ze accepteert de overgangsperiode op Brusselse voorwaarden. De belangrijkste concessie van de EU is dat de Britten de vrijheid krijgen in die ruim anderhalf jaar handelsakkoorden met derde landen te onderhandelen. Deze deals mogen pas ingaan na 2020.

Optimisme

Het bedrijfsleven en de financiële markten verwachtten dat deze vooruitgang geboekt werd en die belofte heeft de Britse regering ingelost.

Voor het eerst in de onderhandelingen raken de Britten niet verder achter op schema. Dat zorgde op de financiële markten voor optimisme.

Hoe vrolijk Barnier en Davis de deal ook presenteerden, ze kunnen niet verhullen dat ze niets zijn opgeschoten met een heet hangijzer: de grens tussen Noord-Ierland – een landsdeel van het Verenigd Koninkrijk – en de Ierse Republiek. De EU eist dat na uittreden de grens, die economisch en symbolisch (herinnering aan The Troubles) belangrijk is, even ‘onzichtbaar’ blijft als nu. Aangezien de Britten uit de Europese interne markt (technische eisen en standaarden) en de douane-unie (invoertarieven) willen, is er geen logische oplossing.

De Britten betogen dat de grenskwestie pas geregeld kan worden als de onderhandelaars praten over de toekomstige EU-Britse relatie, gesprekken die hoogst waarschijnlijk na deze maand aanvangen.

Lees ook: De Ieren vrezen dat de Brexit leidt tot herinvoering van de grenscontroles tussen Ierland en Noord-Ierland

Pas als duidelijk is hoe een breder vrijhandelsverdrag tussen de Britten en de EU eruit ziet en wat voor douane-afspraken er gemaakt zijn, is iets zinnigs te zeggen over de noodzaak voor checks en controles op de Noord-Ierse grens, aldus de Britten. De EU — Ierland voorop — neemt daar geen genoegen mee: de Britten moeten nu al toezeggen dat de grens blijft zoals die nu is, dat is onderdeel van de scheiding, niet van de toekomst.

Barnier en Davis spraken maandag af dat op zijn minst een zogenoemde backstop vereist is. De EU wil dat de Britten erkennen dat als de gesprekken over een toekomstig handelsakkoord vastlopen, Noord-Ierland delen van de regels van de interne markt overneemt zodat douane-controles niet nodig zijn.

Wig tussen Noord-Ierland en VK

Het is zeer de vraag of de Britse regering zo’n clausule accepteert, aangezien dit oogt als een manier om een wig te drijven tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. May riskeert een revolte in haar partij en in het Lagerhuis als zij instemt met een oplossing die aan de eenheid tornt van het Verenigd Koninkrijk. Minister Davis erkende dat een backstop nodig was, maar bleef vaag hoe zo’n afspraak eruit moet zien. Hij zei dat de formulering „voor beide kanten acceptabel” moet zijn. Maar de onderhandelaars weten dat dit tot conflict leidt in de komende maanden. Het probleem is dat een totaalakkoord pas rond is als op alle punten overeenstemming bereikt is. Een knetterende ruzie over de Noord-Ierse grens kan de rest van de afspraken torpederen en het optimisme van maandag verpesten.

Correctie (19-03-2018): In een eerdere versie van dit stuk stond dat Noord-Ierland een provincie van het Verenigd Koninkrijk is. Dat moet een landsdeel van het Verenigd Koninkrijk zijn. Hierboven is dat aangepast.