Ollongren wil onkreukbare bestuurders: Gedragsverklaring verplicht voor wethouders

Voor Ollongren (D66) is het zo logisch als wat: alle wethouders moeten in de toekomst een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) overleggen voordat zij in het college mogen plaatsnemen. “Democratie is een glazen huis waarin iedereen integer moet handelen, ook als er niet wordt gekeken”, zei  de minister vanmiddag bij de bekendmaking van haar plannen. Nu is het nog aan politieke partijen om hun kandidaten om een VOG te vragen.

Met een strengere selectie van wethouders wil Ollongren het aanzien van de politiek beter waarborgen. “Er is maar één incident nodig om het vertrouwen in de politiek te schaden. Mijn voorganger Ien Dales zei dat een beetje integer niet bestaat. Ik zeg daarbij dat een beetje transparant ook niet bestaat. Alles moet op tafel voordat een politiek ambtsdrager aan het werk gaat. Mensen verwachten onkreukbare bestuurders.”

Ollongren verwacht dat gemeenten door de VOG-toets bijtijds zicht krijgen op problemen en risico’s rondom belangenverstrengeling en fraude. Ook verzonnen opleidingen op het cv of grote schulden kunnen struikelblokken zijn; schulden kunnen politici vatbaar maken voor beïnvloeding. Justis, het bureau dat de aanvragen onderzoekt, zal hierbij specifiek letten op zaken die politici kwetsbaar (kunnen) maken als wethouder, aldus de minister.

12 weigeringen

In hoeveel gemeenten een VOG al een vereiste is om tot wethouder benoemd te kunnen worden, weet Ollongren niet. Wel dat politieke partijen in ‘vrijwel alle’ gemeenten hun kandidaten hierom vragen, in haar ogen ‘een wenselijke praktijk’. Zelf moest Ollongren het document aanleveren toen ze in 2014 wethouder werd in Amsterdam. Uit cijfers van Justis blijkt dat vorig jaar 5306 politieke ambtsdragers een verklaring hebben aangevraagd; dat leidde in twaalf gevallen tot een weigering.

De verplichte VOG voor wethouders is onderdeel van een groter kabinetsplan om gemeenten te helpen bij integriteitsvraagstukken. Zo maakte Ollongren vandaag ook bekend dat ze met één integriteitstoets wil komen die alle gemeenten kunnen gebruiken. Nu bieden legio bedrijven hun diensten lokaal aan, met wisselende uitkomsten en standaarden, aldus Ollongren. Verder moeten er regionale integriteitscommissies komen die burgemeesters kunnen inschakelen om zo elke schijn van subjectiviteit weg te nemen. Komen de partijen er zo nog niet uit, dan kunnen provincie of kabinet te hulp schieten. 

Lees verder op Trouw.nl:

Minister Kajsa Ollongren maakte zich al eerder druk over de integriteit van wethouders. Afgelopen december eiste ze nog het aftreden van de Brunssumse wethouder Jo Palmen. Hij was in opspraak gekomen, maar van integriteitsproblemen bleek na een tweede onderzoek geen sprake. Burgemeester Lex Roolvink van Grave vroeg de minister eind vorig jaar om ervoor te zorgen dat kandidaat-wethouders voortaan door de AIVD worden onderzocht. Bij burgemeesters en ministers gebeurt dit al wel. Hoogleraar Emile Kolthoff stelde vorige maand in Trouw dat toetsing van raadsleden door de AIVD nodig is om infiltratie van criminelen in de gemeenteraad te voorkomen. In een VOG ziet Kolthoff geen oplossing. Criminele organisaties schuiven volgens hem vaak personen van onbesproken gedrag naar voren die wel onder hun invloed staan. Hoogleraren Douwe Jan Elzinga en Arno Korsten, die het tweede onderzoek naar de Brunssumse wethouder Jo Palmen uitvoerden, pleitten vorige maand in Trouw voor een wettelijke procedure om de integriteit van raadsleden en wethouders vast te stellen.

De afgelopen raadsperiode verloren 44 wethouders hun baan door hun gedrag. Ze overschreden de grens op seksueel gebied, dronken te veel of gingen bijvoorbeeld over de schreef tegen ambtenaren.