Akkoord over brexit zonder Ierse grens

Belangrijk onderdeel van de afspraken is een achttien maanden lange overgangsperiode meteen na de brexit eind maart volgend jaar, maar om die binnen te halen moet Londen flink inleveren. 

De handelsgrens dwars door de Ierse Zee, eerder door premier Theresa May ‘onaanvaardbaar’ genoemd, is nu ook een mogelijkheid in de juridische vertaling van het politieke akkoord dat de twee blokken afgelopen december bereikten. Die zogenaamde ‘terugvaloptie’ wordt een feit tenzij de Britten tijdig een andere goede oplossing aandragen. ,,Wij kijken constructief naar elke oplossing waarmee ze komen”, aldus Barnier.

Volgens Davis is belangrijk dat de vrede tussen de twee Ierlanden niet in gevaar komt en er tussen de twee ook geen ‘harde’ grens, met slagbomen en douane-ambtenaren, wordt opgetrokken. ,,Dat was voor beide kanten een prioriteit.” Maar hij ontkent dat dit noodzakelijkerwijs leidt tot nieuwe handelsbeperkingen tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. Volgens de Labour-oppositie in Londen was er veel tijd gewonnen geweest als de Britse regering eerder was afgestapt van onhoudbare ‘rode’ lijnen.

De Britten deden nog twee andere belangrijke concessies: de overgangsperiode waarin burgers en bedrijven zich meteen na de brexit kunnen voorbereiden op de nieuwe situatie loopt eind 2020 af (en niet een paar maanden later, zoals zij hadden gewild) en EU-burgers die zich nog tijdens deze achttien maanden durende transitieperiode in het VK vestigen, krijgen toch exact dezelfde rechten als wie er nu al woont.

Voor Brussel was het belangrijk om de overgangsperiode tot achttien maanden te beperken omdat het eind ervan nu precies samenvalt met het eind van de lopende financiële meerjarenplanning. De volgende meerjarenplanning, van 1 januari 2021 tot eind 2027, wordt er één zonder Britse inkomsten en uitgaven.

Ook de gelijke burgerrechten waren voor Brussel (Commissie, lidstaten én Parlement) een zwaar punt. Londen wilde een onderscheid tussen wie nu al in het VK woont, wie er zich vestigt in de overgangsperiode en wie er zich daarna vestigt. Nu zijn de rechten van de twee eerste groepen gelijk.

In de overgangsperiode houdt Londen alle Europese voordelen en verplichtingen, maar maakt het geen deel meer uit van de Europese besluitvormingsmachine: het heeft immers geen vertegenwoordigers meer in Commissie, Ministerraad of Parlement. Ook alle EU-handelsverdragen blijven in die 18 maanden extra nog voor alle 28 lidstaten gelden. Londen mag onderhandelingen met derde landen openen over nieuwe handelsverdragen, maar die mogen pas ingaan na eind 2020.

Barnier en Davis presenteerden de resultaten van hun overleg tegen een wand waarop de tekst van het akkoord was geprojecteerd: in groen voor de punten waarover overeenstemming bestaat, in geel voor de punten waarover politieke overeenstemming bestaat maar die nog moeten worden uitgewerkt en in wit voor de EU-tekstvoorstellen waarover nog geen overeenstemming bestaat, door tijdgebrek of vergaande onenigheid.

De twee teams bereikten hun doorbraak tijdens intensieve onderhandelingen de afgelopen dagen en de hele afgelopen nacht. De resultaten worden morgen voorgelegd aan de EU-ministers van Europese Zaken en eind deze week aan de staats- en regeringsleiders.

Volgens bronnen in Brussel stelden de Britten zich noodgedwongen soepel op omdat hen er veel aan gelegen was ‘hun’ transitieperiode binnen te halen. Die hebben ze hard nodig om hun bedrijven meer tijd te geven zich voor te bereiden op de nieuwe situatie. Over iets meer dan een jaar vervalt hun EU-lidmaatschap, en die tijd is zo kort dat nogal wat Britse bedrijven liever een verhuizing zouden overwegen dan zich in een onzekere toekomst te storten.

Het Britse bedrijfsleven reageerde vanmiddag dan ook opgelucht, het Britse pond steeg licht. Maar volgens Barnier en Davis hebben ook zijzelf en de regeringen en parlementen aan beide zijden van het Kanaal de 18 maanden extra hard nodig. Zij moeten verder werken aan hun nieuwe partnerschap, dat behalve een nieuw handelsverdrag ook afspraken omvat over een blijvend nauwe samenwerking op onder meer buitenlands en defensiegebied. ,,Die zal nauwer zijn dan met welk ander derde land ook”, aldus Davis, volgens wie ‘recente gebeurtenissen’ – het aan Rusland toegeschreven gifgasgebruik op Brits grondgebied – de noodzaak daarvan voldoende hebben aangetoond.