Alarm slaan heeft jeugdzorg geholpen

Een dreigende behandelstop voor een „onbekend aantal” jeugdzorgkinderen in Zuid-Limburg. Onzekerheid over de zorg in 2018 voor honderden kinderen in de regio Dordrecht. En lage tarieven voor de jeugdzorg in Alkmaar en omstreken die goede jeugdhulp in 2018 voor „duizenden” gezinnen „onhaalbaar” zouden maken.

De noodklok in de jeugdzorg weerklonk afgelopen najaar voortdurend. En nu, nu 2018 is aangebroken? Zijn kinderen tussen wal en schip beland?

De Zuid-Limburgse jeugdzorginstelling Mondriaan liet in oktober weten dat een behandelstop voor kinderen „binnen enkele weken” een feit zou zijn. De instelling behandelt kinderen met complexe psychiatrische aandoeningen, zoals psychoses en angststoornissen. Door bezuinigingen moet Mondriaan met steeds minder mensen dezelfde zorg leveren, aldus bestuurder Julliette van Eerd in oktober. De werkdruk was onhoudbaar hoog aan het worden. „Niemand wil dat kinderen de dupe worden van de situatie, maar dit kan zo niet langer.”

De behandelstop is er niet gekomen. De Zuid-Limburgse gemeenten hebben het tarief voor de zorg verhoogd. Met hoeveel wil de regio niet zeggen, maar feit is dat Mondriaan met de hogere tarieven weer behandelaars heeft kunnen aannemen: er kwamen tien volle banen bij, zodat de ‘formatie’ nu 154 bedraagt.

Mondriaan heeft daardoor minder opnameplaatsen hoeven opheffen. Eerst was het van plan om achttien ‘bedden’ te schrappen voor kinderen die 24 uur per dag in de instelling verblijven. Nu zijn het nog 33, tien minder dan vorig najaar.

Lees ook: Nu is de rek in de jeugdzorg er echt wel uit

Kinderen hebben van die afname geen „negatieve consequenties” ondervonden, laat de organisatie weten: de opnameplaatsen zijn stuk voor stuk pas verdwenen zodra de behandeling van kinderen was afgerond. De vermindering van het aantal bedden is bovendien gepaard gegaan met uitbreiding van de ‘ambulante’ zorg, waarbij hulpverleners kinderen thuis behandelen.

Te lage vergoedingen

Onheil voor de jeugd kon ook worden afgewend in de regio Dordrecht. De William Schrikker Groep en het Leger des Heils zagen eind september wegens volgens hen te lage vergoedingen af van hun werk: helpen van kinderen wier ontwikkeling of veiligheid in het geding is, bijvoorbeeld omdat hun ouders hen mishandelen. Beide organisaties weigerden mee te doen aan de aanbesteding van de jeugdzorg door de gemeenten daar, verenigd in regio Zuid-Holland-Zuid. Voor ten minste vierhonderd kinderen werd daardoor onzeker of zij in 2018 dezelfde jeugdbeschermer zouden houden. Verlies van de jeugdbeschermer zou het eind van een vaak moeizaam opgebouwde vertrouwensband inhouden.

Maar de organisaties hebben hun werk in de regio voortgezet. Reden: meer geld. Zuid-Holland-Zuid biedt de instellingen 90 euro extra per kind per jaar. Voor de William Schrikker Groep, die driehonderd kinderen begeleidt, komt dat neer op 27.000 euro per jaar. Het gaat om een tijdelijk tarief. Een landelijk ‘kostprijsonderzoek’, verricht door Jeugdzorg Nederland en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), moet dit voorjaar leiden tot definitieve tarieven.

Naar de rechter

Een soortgelijk scenario speelde zich af na onrust in Alkmaar en zes omliggende gemeenten. Hier hadden zes jeugdzorgorganisaties een kort geding aangespannen over de volgens hen te lage tarieven voor 2018.

Die behoorden volgens de instellingen tot de laagste in het land: bijna 20 procent onder de kostprijs.

In november dwong de rechter gemeenten en instellingen met elkaar om de tafel te gaan. Dat leidde tot verhoging van de tarieven voor een deel van de jeugdhulp.

In Noord-Brabant was het de rechter zélf die gemeenten dwong met hogere vergoedingen te komen. GGZ Breburg, aanbieder van specialistische jeugdzorg, werd in het gelijk gesteld in een zaak tegen de regio Tilburg. Breburg voorzag in 2018 tonnen verlies te maken. Nu biedt de regio voor ambulante zorg een 10 procent hoger tarief. De strijd is daarmee niet voorbij: de gemeenten zijn in hoger beroep gegaan tegen de uitspraak. Voor kinderen heeft dit geen gevolgen: de hulp loopt ook in 2018 door, laat Tilburg weten.

Lees ook: Jeugdzorg krijgt klap op klap

Kinderen zijn dus nergens de dupe geworden van het zakelijk gesteggel, en de tarieven zijn gestegen. Zo bezien lijkt de stap naar rechter of media beloond. Maar branchevereniging Jeugdzorg Nederland noemt het „bizar” dat jeugdzorginstellingen pas gehoord worden als ze dit soort initiatieven nemen. Woordvoerder Eva de Vroome: „Geld, tijd en energie die gestoken worden in juridische procedures, gaan niet naar de zorg voor jeugd.”

De VNG zegt „veel meer voorbeelden” te kennen van gemeenten en instellingen die het zonder conflict of media-aandacht eens worden over vergoedingen voor jeugdzorg. Dat het „soms lastig” is om het eens te worden, is volgens de organisatie „inherent aan de verhouding financier-aanbieder.”