Is de gewone man nog geschikt voor de gemeenteraad?

Je maakt je zorgen over het aantal woninginbraken in de buurt. Wat doe je? Even staan de deelnemers aan de cursus Politiek Actief dubbend in de raadszaal: Media-aandacht creëren? Je aansluiten bij een belangenvereniging? Demonstreren soms? Twee kiezen voor de poster waarop staat ”Lid worden van een politieke partij”. Zes anderen zouden aan de bel trekken bij politici. De grootste groep gaat voor het burgerinitiatief. „Bij zo’n probleem kun je heel goed een buurt-WhatsApp oprichten”, licht een deelnemer toe.

Cursusleidster Rianneke Mees knikt. „Niemand staat hier op een foute plek. Jullie hebben allemaal dezelfde belangen, maar kiezen verschillende routes. Denk nog eens aan deze posters als je iets wilt bereiken.”

Achttien mensen zijn deze avond naar het gemeentehuis in het Brabantse Bernheze gekomen voor de cursus van ProDemos, een organisatie die kennis overdraagt over de werking van democratie en rechtsstaat. Ze horen over het Huis van Thorbecke, zetelverdeling, voorkeurstemmen, de taken van B en W, het proces van besluitvorming. Het zijn leden van de dorpsraad, commissie- en burgerleden bij lokale fracties, mensen die sinds kort lid zijn van een politieke partij, voor het eerst kandidaat-raadslid zijn of overwegen zich verkiesbaar te stellen. Wat de deelnemers gemeen hebben: grote betrokkenheid bij de politiek en samenleving.

Mees, sinds twee jaar gastdocent bij ProDemos, weet dat veel raadsleden ooit de cursus hebben gevolgd. Toch is het doel volgens haar niet om zo veel mogelijk mensen de politiek in te krijgen, maar kennis te vergroten. „Dat kan iemands twijfels wegnemen over zijn eigen mogelijkheden. Maar ook het tegenovergestelde: ontdekken dat het raadslidmaatschap je niet ligt.”

Ledenvijver

Tijd is een terugkerend dilemma onder de deelnemers die twijfelen of ze de raad in willen. Want wie heeft er 15,9 uur per week over om dikke dossiers door te spitten, lijvige rapporten te lezen, te vergaderen, voorstellen te bedenken en ook nog eens zijn gezicht te laten zien aan de kiezer? Het takenpakket wordt alleen maar groter en ingewikkelder nu gemeenten moeten beslissen over jeugdzorg, WMO en arbeidsparticipatie. Maakt dat het voor partijen lastiger om kandidaten te vinden die zich verkiesbaar willen stellen?

Door de forse ledendaling is de vijver om in te vissen al kleiner, althans bij de traditioneel grote partijen – VVD, CDA en PvdA. Zij werven steeds vaker onder niet-partijleden. De ledenvijver van de SGP wordt juist steeds voller en is zelfs voller dan die van de VVD. Toch lijkt de zoektocht ook voor staatkundig gereformeerden niet altijd mee te vallen. Levend bewijs is raadslid Janse uit Vlissingen, die als eerste SGP-vrouw de gemeenteraad in ging, omdat geen enkele man lijsttrekker wilde worden.

Over het algemeen verloopt de werving van raadsleden uitstekend, zegt Henri Pool, adviseur voor plaatselijke afdelingen bij het partijbureau van de SGP. Dat SGP-raadsleden redelijk lang doorgaan, maakt het wervingsproces niet al te ingewikkeld. „Potentiële kandidaten zijn goed in beeld. We vinden hen vrij gemakkelijk via ons netwerk in kerken en onze eigen scholen”, legt zijn collega Wilhelm Doeleman, adviseur voor lokale SGP-bestuurders, uit. „Ik kan me voorstellen dat het voor seculiere partijen echt zoeken is naar mensen die je bij het politieke werk kunt betrekken.”

Wel hebben besturen in plekken waar de SGP voor het eerst wil meedoen het vaak lastig (zie ”SGP Dronten: maar drie man te vinden”). Toch kan het: Bunschoten had in 2012 vijftien leden en één bestuurslid. Twee jaar later bij de gemeenteraadsverkiezingen waren er 115 aanhangers, 5 bestuursleden en bovendien 2 raadsleden. In maart probeert de SGP waarschijnlijk in negen gemeenten een eerste zetel te halen, in vijf plekken voor het eerst: Hardenberg, Harderwijk, Amsterdam, Amersfoort en Smallingerland.

Enthousiastelingen

Ook de ChristenUnie heeft „geen enkel signaal” gehad dat de rekrutering van raadsleden voor de verkiezingen volgend jaar moeilijker verloopt dan anders, meldt Erik van Dijk, hoofd van de afdeling opleiding en advies op het partijbureau van de ChristenUnie. Natuurlijk, erkent hij, lopen besturen aan tegen het feit dat potentiële kandidaten afzien van een plek op de lijst. Vooral door tijdgebrek. „Als christelijke partij merk je dat ook de kerk vaak een beroep op mensen doet. Daarnaast staat onze achterban bekend om de inzet voor vrijwilligerswerk. Mensen moeten nu eenmaal keuzes maken.”

Het raadslidmaatschap is volgens Van Dijk „een prachtige gelegenheid om vanuit je overtuiging als christen iets te betekenen voor de samenleving.” Spreek mensen aan op onderwerpen waar zij warm voor lopen, adviseert hij besturen. „Hebben zij hart voor de schepping, wijs er dan op dat je als raadslid beslissingen neemt over duurzaamheid.”

De CU gaat in zo’n acht gemeenten proberen om voor het eerst in de raad te komen, zoals dat in 2014 lukte in Renswoude. In Hoorn, Wijdemeren en Midden-Delfland waagt de partij zelfs voor het eerst een kans. „Je hebt een club enthousiastelingen nodig die ervoor wil gaan.”

Debattraining

„Tijd en kennis in gemeenteraad staan onder druk”, meldde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) deze week na onderzoek onder raadsgriffiers. Een kwart van hen zegt dat raadsleden soms genoeg tijd hebben om hun taken uit te voeren; 13 procent beweert zelfs dat dit nooit het geval is. Ook laten de kennis en vaardigheden van raadsleden te wensen over, vindt een op de tien griffiers. Hoe dat komt? Tijdtekort, de ingewikkelde decentralisatiedossiers en een gebrek aan scholing.

De SGP-adviseurs menen dat de oplossing bij dat laatste punt ligt. „Denk aan een cursus timemanagement of snellezen. Daarmee win je tijd bij de voorbereiding van collegestukken.” Probleem is volgens Doeleman dat veel gemeenteraden bezuinigen op het scholingsbudget. De SGP-bestuurdersvereniging is daarover in gesprek met het ministerie van Binnenlandse Zaken. Zelf biedt de SGP ook trainingen voor raadsleden aan, maar die zijn vooral identitair gericht.

Ook de ChristenUnie laat op dit punt van zich horen. Twee weken geleden schaarde een Kamermeerderheid zich achter een voorstel van CU-Kamerlid Van der Graaf over betere opleidingsmogelijkheden voor raads- en Statenleden. „In sommige gemeenten moeten alle fractievoorzitters toestemming geven als een raadslid naar een debattraining wil, wat een behoorlijke drempel kan zijn. In andere plaatsen is er zo’n klein budget dat maar één of twee mensen een cursus kunnen volgen”, legt ze uit. Van der Graaf heeft de minister daarom gevraagd te kijken naar een persoonlijk opleidingsbudget. „Een raadslid moet niet pas na vier jaar begrijpen hoe je de begroting leest.”

Zelf heeft de CU’er, die ruim tien jaar Statenlid was in Groningen, positieve ervaringen met scholingsmogelijkheden. Vooral in kleinere gemeenten is het probleem volgens haar groot. „Het SCP-onderzoek onderstreept dat alleen maar. De kiezer heeft er recht op dat onze vertegenwoordigers toegerust zijn voor hun taken.”

Afspiegeling

Doeleman van de SGP zegt de uitkomsten van het SCP-onderzoek in zijn eigen partij niet te herkennen. „Lokale partijen zónder landelijke partijorganisatie missen scholingsprogramma’s en informatie, zoals landelijke partijen die wel hebben. De kennis en kwaliteit dreigen vooral daar tekort te schieten. Decentralisaties hebben er echt niet voor gezorgd dat die bij alle raadsleden ernstig onder de maat zijn.”

Van der Graaf herkent het verschil in toegang tot opleidingen bij lokale fracties als Dorpsbelangen en Stadspartij, die gemiddeld 35 procent van de gemeenteraad bezetten. Juist daarom pleit ze ervoor dat alle raadsleden trainingen kunnen volgen.

Hoewel de nieuwe verantwoordelijkheden extra expertise van volksvertegenwoordigers vragen, kan in principe iedereen nog steeds raadslid worden, vindt het CU-Kamerlid. „Gebrek aan kennis en werkdruk mogen geen belemmering zijn. Raadsleden moeten kunnen rekenen op de juiste ondersteuning.” Van der Graaf hoopt dat dat ook de drempel verlaagt voor dertigers en veertigers, die vaak al een druk leven hebben en ondervertegenwoordigd zijn. „De gemeenteraad moet een afspiegeling van de samenleving zijn.”

Een specialist jeugdzorg in de fractie is handig, zeggen de SGP-adviseurs, al betekent dat niet dat het raadslidmaatschap is weggelegd voor hoger opgeleiden. „De gewone man is juist heel hard nodig in de raad”, vindt Doeleman.

SGP Dronten: maar drie man te vinden

Drie Drontenaren wilden hun schouders eronder zetten: een SGP-lijst bij de gemeenteraadsverkiezingen. Maar het bleven er drie. Deelname zit er daarom niet in, zegt kartrekker Erwin Livestro (39). De inwoner van Swifterbant ontdekte dat steeds meer mensen in zijn regio om principiële redenen bewust kiezen voor de SGP. Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen groeide het aantal SGP-stemmen in Dronten naar 380. „Onvoldoende voor een raadszetel”, erkent hij. „Ik kijk niet alleen naar de cijfers, want ik weet me in alles afhankelijk van de Heere. Wij wikken, Hij beschikt.”

Samen met een partijgenoot zat Livestro twee jaar lang op de tribune bij gemeenteraadsvergaderingen. In de wandelgangen sparden de twee met CU-raadsleden, die regelmatig de mening van de SGP’ers vroegen.

De SGP is in zijn gemeente nodig, zegt Livestro, omdat de ChristenUnie in Dronten zo veranderd is. „Ik mis een diepgewortelde christelijke identiteit.” De partij is weliswaar voor zondagsrust, maar „niet zo strijdbaar als ik gewend ben van mijn SGP-broeders. Ik proef een houding van: jullie weten dat wij tegen de koopzondag zijn. Je ziet hen echter niet op de barricades. Je hoort hen niet eens als een ondernemer in de plaatselijke media aankondigt dat hij voor het eerst zijn deuren op zondag opent.”

Toch zocht hij samenwerking met diezelfde CU. „Als Gods Woord centraal staat, en niet onze meningen en gevoelens, dan móét je er samen uit kunnen komen.” Had de CU eerst een open houding, later deed ze volgens hem de deur dicht. Daarop probeerde Livestro een zelfstandige SGP van de grond te krijgen. „Dankzij alle steun die we daarbij kregen van het hoofdbestuur ben ik meer SGP’er dan ooit”, vertelt hij enthousiast. Minimaal zes mensen zocht hij voor de kandidatenlijst en het campagneteam. „Zelf wilde ik als eerste man de kar wel trekken, maar je hebt anderen nodig die de campagne leiden.”

De SGP’er hield een informatieavond, meldde zich bij kerken en zocht publiciteit in de plaatselijke pers. Het leverde weinig op. „We waren met z’n drieën en bleven met z’n drieën.” Probleem is volgens hem dat de last vaak op dezelfde schouders neerkomt in gebieden waar kerkelijk Nederland versplinterd is. „Veel mannenbroeders die ik heb gevraagd, zijn ambtsdrager. De tijd ontbreekt hun. Ze voelden zich bezwaard om nee te zeggen – niemand deed dat klakkeloos.”

Ook een tweede poging om de CU te verleiden samen in zee te gaan, strandde. „Samenwerking had volgens de CU geen meerwaarde.” Teleurstellend, vindt hij, maar: „Blijkbaar heeft de Heere andere plannen. Daar heb ik me bij neergelegd.”

Zonder SGP mist Dronten volgens hem „een echt christelijke geluid. Ik heb in de raadszaal nog nooit een Bijbeltekst horen aanhalen. Met de SGP was dat wel gebeurd.” Zelf gaat hij niet stemmen in maart, voor het eerst van zijn leven. „Bij de CU is hoeveelheid belangrijker dan principes. De SGP wil best groeien, maar niet ten koste van waar we voor staan.”

Of hij bij een volgende verkiezing weer een poging waagt? „Dat laat ik aan de Heere. Je weet nooit welke mensen Hij op je pad brengt. Ik heb al vaak meegemaakt dat Hij dingen deed die ik zelf niet voor mogelijk had gehouden.”

CU Raalte: lijsttrekker laat op zich wachten

Het spant nog om een lijsttrekker bij de ChristenUnie in Raalte. André Klumpje (62) uit IJsselmuiden, zelf voorzitter van het provinciale bestuur van de CU en al 24 jaar raadslid in Kampen, is nog altijd hard op zoek. De tijd dringt, beseft hij. Wil de partij meedoen, dan moet ze zich voor eind van deze maand registreren.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen schaarden 425 inwoners van Raalte zich achter de CU. Voor een raadszetel zijn zo’n 680 stemmen nodig. „Als bestuur zouden we het erg jammer vinden als die 425 stemmen wegvloeien naar andere partijen”, legt Klumpje uit.

„Inderaad, het wordt spannend. Daarom willen we het liefst een lijsttrekker die bekendheid geniet in de gemeente. Dan is een zetel niet zover weg”, denkt hij. Met de SGP, die in maart zo’n zestig stemmen haalde, zijn geen contacten geweest. „We zijn op het ogenblik zo druk om zelf een lijst op te stellen dat we geen andere partijen hebben gesproken.”

Zelf heeft Klumpje, die in de WAO zit, genoeg tijd om zich op de politiek te storten. „Een gelukje bij een ongeluk. De politiek heb ik altijd gezien als een alternatieve opdracht voor mezelf, om vanuit mijn overtuiging toch iets te kunnen beteken voor de maatschappij.” Makkelijk is het niet om vanuit IJsselmuiden een partij op poten te zetten in Raalte. Afgelopen voorjaar begon hij met advertenties in kerkblaadjes, berichten in kranten en belrondes onder leden.

Vorige maand ging er weer een oproep de deur uit. Eén persoon meldde zich. Een andere kandidaat kwam Klumpje op het spoor tijdens een belronde. Een kandidatenlijst van een man of zes moet lukken, verwacht hij. Maar een lijsttrekker is er nog altijd niet. Twee mensen willen wel de raad in, maar twijfelen of ze de nummer één willen worden. Deze week en volgende week voert Klumpje weer gesprekken om hen te overtuigen.

Grootste probleem is volgens hem dat de jeugd wegtrekt van het platteland. Het ledenbestand in Raalte is vergrijsd. „En ouderen zeggen al snel: Mijn tijd is geweest. Ze dragen de politieke een warm hart toe, doen nog wat kerkenraadswerk en vinden het verder mooi geweest.”

Vroeger was Laag Zuthem, dat tegenwoordig bij de gemeente Raalte hoort, een GPV-bolwerk. In de jaren tachtig ging Klumpje, toen zelf voorzitter van de GPV in IJsselmuiden, nog weleens met zijn vader naar bijeenkomsten in Laag Zuthem. „Het zou mooi zijn als het CU-geluid weer gehoord wordt in de raad van Raalte. Dat we daar geloof een stem kunnen geven, zoals onze slogan verwoordt.”

Is de gewone man nog geschikt voor de gemeenteraad?

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?