‘Twijfel aan Zwarte Piet is mij al genoeg’

Nieuws! Jerry Afriyie is dit jaar níét gearresteerd bij de intocht van Sinterklaas. En geen nieuws: hij kreeg afgelopen weekend opnieuw de kans niet om met medestanders een vreedzaam protest te laten klinken tegen Zwarte Piet.

Vooraf was hij behoedzaam. Tegen NRC zei hij vrijdag over de demonstratie bij de intocht van Sinterklaas in Dokkum: „Op papier is alles in orde.” Maar hij zei ook: „Op de dag zelf kom je er nog wel eens achter dat de goodwill gespeeld was. Dan zegt een burgemeester ineens in de krant dat hij je kinderen tegen de feestverpesters zal beschermen.”

En zo ging het, zij het dat de burgemeester van Dokkum met een op het allerlaatst afgekondigd verbod niet alleen de kinderen, maar ook de demonstranten en tegendemonstranten zei te willen beschermen.

„Wat moeten we nou”, zegt Afriyie na afloop. „Als we onze demonstratie niet van tevoren melden, krijgen we een noodbevel. Als we ons wel melden en overleggen, krijgen we alsnog een noodbevel. Nederland accepteert geen demonstratie van mondige zwarte mensen.”

Een verslaggever van NRC reed zaterdag mee in een bus met actievoerders en werd klemgereden op de A7. Lees hier zijn verslag.

Wie is het gezicht van de stichting Nederland Wordt Beter en van de actiegroep Kick Out Zwarte Piet? We trokken voor de intocht een paar dagen met Jerry Afriyie op en zagen vooral onverstoorbaar optimisme. „Als ik met mensen praat, verandert er altijd iets.”

Denkend aan Holland

„Google me niet”, zegt Afriyie. „Want dan worden we vast geen vrienden. Laten we eerst vrienden worden, en google me dan pas.” Tien docenten van het Koning Willem I college in Den Bosch zitten in de hal van de ‘school voor de toekomst’. De meesten geven burgerschapslessen, een vak dat naar hun zeggen noch door de leerlingen, noch door collega’s heel serieus wordt genomen. Coördinator Han Bressers heeft Afriyie uitgenodigd om over Zwarte Piet te praten.

Lees ook hoe huidskleur een maat voor menselijke waardigheid werd: Hoe sorteren van de soort uitdraaide op rassenwaan

Het google-grapje is een van zijn vaste openingszinnetjes bij optredens. Wie ‘Jerry Afriyie’ googlet, vindt vooral veel over acties tegen racisme. Afriyie (36) is geboren in Ghana, maar heel jong verhuisd naar Nederland en opgegroeid in Amsterdam-Zuidoost, waar veel Ghanese migranten wonen. Wie hem googelt met zijn artiestennaam Kno’ledge Cesare vindt oude filmpjes van hem als rapper met oversized jeans (Intelligent gangster), en recente opnames van voorleesavonden, waar hij gedichten voordraagt als Denkend aan Holland („Als een matroos die zijn geliefde mist / Zoveel heb ik jou lief, mijn land”).

En nu: sinterklaastijd – elke dag nieuwe afspraken. „Als ik binnenkom, denk ik nooit: ik ben pas tevreden als ze mij na afloop gelijk geven. Ik ben tevreden als ze twijfelen. Ik weet dat het tijd kost. Voor de meeste mensen is Sinterklaas een heerlijke jeugdherinnering. Als ze dat zeggen, antwoord ik altijd: ‘mooi, fijn voor je.’ En dat meen ik. Ik wil hun herinnering niet afpakken. Ik wil dat het feest verandert.”

Als mensen tegen hem zeggen: ‘Ik heb Zwarte Piet nooit als een racistische figuur gezien’, dan zegt hij dat hij hen gelooft. Hij zegt ook dat weet dat mensen die altijd hebben genoten van het Sinterklaasfeest mét Zwarte Piet géén racisten zijn. Maar hij vraagt hun begrip voor het feit dat dat voor veel zwarte mensen anders is.”

Toen hij voor het eerst Sinterklaas vierde, vond hij dat „echt nice”. Hij had het wel twee keer per jaar willen vieren, al die cadeautjes. „Zo inhalig was ik wel.” Hij kreeg een keer ruzie op school en werd voor Zwarte Piet uitgescholden. „Ik ging naar de leraar en vertelde wat er was gebeurd. Hij zei: ‘Jaja, maar dat is een traditie’.”

Beveiliger

Van beroep was hij beveiliger. Ideale baan voor een dichter, zegt hij: werken, geld verdienen, op de rustige momenten je gedachten laten stromen en die opschrijven als je thuiskomt. Maar hij is geen beveiliger meer. Wie beveiliger wil zijn, moet namelijk een Verklaring Omtrent het Gedrag kunnen laten zien, en die krijgt Afriyie niet meer. Hij is drie keer gearresteerd tijdens protestmanifestaties tegen Zwarte Piet.

In 2011 stond hij bij de Sinterklaasintocht in Dordrecht voor het eerst tussen het publiek in een T-shirt met de tekst „Zwarte Piet is Racisme”, samen met Quinsy Gario. Een kunstproject noemden ze het. Ze werden hard aangepakt door de politie. Zo hard, dat de Nationale Ombudsman het geweld als disproportioneel veroordeelde en de arrestatie als onrechtmatig.

Pauw en Witteman wilde hen in 2011 in de talkshow. De eindredacteur die vooraf belde, zegt Afriyie nu, probeerde hun activistische uitspraken op te dringen. Toen ze daar niet van gediend bleken, werden ze afgebeld; De Wereld Draait Door belde ook. Ook daar werden ze afgebeld. DWDD zou die avond een ander onderwerp aansnijden. „Toen ik de tv aanzette, zat er een man over een ouderwets gezellig Sinterklaasfeest te praten. Geen woord over onze arrestatie.”

In de zwarte gemeenschap werden de demonstranten helden. Twintigers waren ze; moeilijk om niet helemaal op te gaan in die heldenrol. Afriyie denkt dat Quinsy Gario de heldenverleiding lastiger vond om te weerstaan, dat is in elk geval volgens hem de reden dat ze als duo uit elkaar zijn gegaan.

Zes intochten heeft Afriyie intussen met zijn protesten begeleid. In Gouda werden hij en een groepje medestanders weggesjord bij de intocht. Afriyie duwde wat terug en werd vervolgens door een handjevol agenten tegen de grond gewerkt. Dat leidde in hoger beroep tot een veroordeling voor verzet tegen zijn arrestatie en tot 500 euro schadevergoeding voor het veroorzaken van letsel bij een agent. Zijn advocaat heeft cassatie ingesteld tegen het arrest. Vorig jaar werd hij opnieuw opgepakt, ditmaal met 200 sympathisanten in Rotterdam.

Redskins

Bij de koffieautomaat op het Koning Willem I College verzucht coördinator Han Bressers dat ze onlangs in de Verenigde Staten is geweest en hoorde dat de discussie over de omstreden namen van sportclubs als de Washington Redskins al vijftien jaar gaande is. Vijftien jaar! Toen de campagne tegen Zwarte Piet begon, zegt Jerry Afriyie, dachten sommige activisten dat het drie maanden zou duren, en dat de discussie dan gesloten zou zijn. Hijzelf schatte eerder drie jaar. „Wij rekenden op de kracht van de empathie.” Nu zal hij blij zijn als het binnen tien jaar gedaan is, gerekend vanaf 2011.

Afriyie toont beelden van Zwarte Piet en zwarte mensen, en vraagt of zij werkelijk op elkaar lijken of alleen op een karikaturale manier. Hij vertelt dat zowel de Kinderombudsman als het College voor de Rechten van de Mens de traditionele Zwarte Piet met zijn krullenpruik, volle rode lippen en donkere schmink heeft betiteld als een racistisch stereotype.

Terugrijdend in de auto controleert Afriyie op zijn telefoon de nieuwe website van de stichting Nederland Wordt Beter – „Dat vonden we voor bedrijven waar we mee spraken beter klinken dan ‘Zwarte Piet is Racisme’.” Hij belt de vormgever. „Kun je dat zinnetje op één lijn zetten met dat andere blokje?”

Hij heeft eigenlijk een hekel aan actievoeren, zegt Afriyie. „Ik word nooit ’s ochtends wakker en denk: waar zal ik nu eens tegen protesteren?”

Hij is nu zeven jaar bezig, net als vier andere kernleden van Nederland Wordt Beter. De meeste vrijwilligers doen één seizoen mee, langer houden ze het niet vol. „Als iemand me toebijt dat ze mij aan een boom moesten ophangen, zou ik ook het liefst weglopen”, zegt Afriyie. „Maar dan denk ik aan mijn dochter, dan denk ik aan mijn zoon. Zij hebben zoveel in huis, zoveel kansen. Moeten zij straks nog steeds dezelfde strijd voeren als wij voordat ze zich aan hun talenten kunnen wijden? Dat vind ik een verschrikkelijke gedachte. Dat is zonde.”

Notenallergie

Goed verhaal, zegt de lerares. Jammer dat hij daarvoor tussen kinderen gaat staan demonstreren. „Het is een feest voor de kinderen, dat raakt zo vertroebeld.”

De dag na Den Bosch staat Jerry Afriyie voor zo’n twintig onderwijzers op basisschool Noorderbreedte in Diemen. Afriyie heeft verteld over de geschiedenis van het feest, de introductie van een zwarte knecht in het midden van de negentiende eeuw – de tijd dat Nederland in zijn koloniën nog slaven had.

De kinderfeestverpestvraag komt bijna elke keer langs. Hij heeft daarop een antwoord als activist: „Vóór 2011 stuurden we brieven naar de Tweede Kamer, die zijn in de prullenbak gegooid. Pas toen we gingen protesteren bij de intocht kwam deze discussie op de agenda.”

En hij heeft een antwoord als vader: „Ik vind dat kinderen zich het hele jaar door veilig moeten voelen en niet een deel van de kinderen een maand onveilig.”

Een lerares vraagt: „Gaan we ook de ouders uitnodigen voor het verhaal van Jerry?”

De organiserende leraar zegt: „We beginnen eerst in het team. De ouders volgen wel. Eerst mopperend of aarzelend, maar ze moeten wel, want dit is de manier waarop wij het willen vieren.”

Lees ook dit opiniestuk over de actie op de A7: Na Bonifatius is bij Dokkum het betogingsrecht vermoord

Als hij daarop de bijeenkomst wil sluiten, vraagt de enige zwarte docent of ze nog iets mag zeggen. „Ik herken alles van wat je vertelt”, zegt ze tegen Afriyie. Dan keert ze zich naar de andere leerkrachten: „Ik ben heel trots dat jullie mijn collega’s zijn.” Tranen blinken in haar ogen. Dat gebeurt ook vaker, zegt Afriyie na afloop.

Op de terugweg vertelt hij over de klas van zijn zevenjarige dochter. Daar zit een meisje in dat allergisch is voor noten. Haar klasgenoten denken de hele dag met haar mee. Verjaarstraktaties worden uitgeplozen op sporen van noten om te voorkomen dat het kind ziek wordt. „Waarom doen ze dat niet voor mijn dochter? En voor al die kinderen die geen plezier beleven aan Zwarte Piet maar er verdrietig van worden?”

Het zál veranderen, daar twijfelt hij niet aan. De stichting Nederland Wordt Beter kan zichzelf in 2025 opheffen. Dan is het doel bereikt. Dan is er een Sinterklaasfeest zonder stereotiepe figuren. Dan leren kinderen op school over het slavernijverleden. Dan is er een nationale herdenking van kolonialisme en slavernijverleden, én een nationale viering van de afschaffing ervan.

In 2025, dan zijn z’n vriendin en hij nog jong genoeg om te chillen en een wereldreis te maken.