'Straks wíllen Afrikanen niet eens meer naar Europa'
Als een van de succesvolste zakenvrouwen van Afrika heeft de Nigeriaanse Amy Jadesimi een uitgesproken, kritische mening over Europa. Vooral in het migratiedossier slaan we de plank volgens haar helemaal mis. Deel 4 van een serie waarin niet-Europeanen hun visie geven op Europa en de EU.
Mocht er een Nigeriaanse versie komen van de Duurzame 100, dan zou de jury hoogstwaarschijnlijk Amy Jadesimi op de lijst zetten, en niet zo laag ook. Dat is opmerkelijk voor een powervrouw die aan het hoofd staat van een masculien concern dat al van kilometers afstand naar olie en gas ruikt. Jadesimi ontsnapt dan ook aan zowat alle clichés die je als witte West-Europeaan over haar, haar functie, haar leven en haar land kunt bedenken.
"CNN heeft mij een 'olietycoon' genoemd", zegt ze met een onbedaarlijke lach. "Als ik iets niet ben, is het dat wel."
De 42-jarige Jadesimi is de baas van de Lagos Deep Offshore Logistics Base (Ladol), een kunstmatig, industrieel eiland van zo'n honderd hectare iets buiten de kust van de Nigeriaanse metropool Lagos. Dat biedt, klokje rond, alle mogelijke logistieke ondersteuning aan de offshore olie- en gasindustrie in de regio: scheepswerven voor bouw en reparatie van schepen en boortorens, opslag, personeelsmanagement, opleidingen, catering, hotelfaciliteiten en recreatie.
Het is een goed beveiligd, hoogwaardig industrieel ecosysteem, een stad op zichzelf, met een eigen stroomvoorziening en een speciale economische status, waardoor er - op inkomstenbelasting na - geen belasting wordt geheven op de economische activiteiten. Dat maakt het aanleggen aantrekkelijk en relatief goedkoop voor (energie)bedrijven van over de hele wereld.
Lokale economie stimuleren
Op het eerste gezicht schendt deze beschrijving alle brave zonnepanelen- en windmolen-ideeën die wij westerlingen op duurzaamheid projecteren, maar door een Nigeriaanse bril bezien krijgt het begrip een andere context en definitie.
Volgens Jadesimi verschaft Ladol direct of indirect werk aan zo'n vijftigduizend Nigerianen. Buitenlandse olieconcerns hoeven niet meer tegen hoge kosten hun eigen personeel en zware materieel in te vliegen; ze vertrouwen inmiddels op de kwaliteit van de Ladol-diensten. Daarmee zijn de kosten van dergelijke logistieke ondersteuning in het olierijke land door de jaren heen naar schatting gehalveerd. Wat dat onze planeet precies aan CO2-uitstoot heeft gescheeld en nog steeds scheelt, is niet bekend, maar gezien de omvang van de sector moet dat aanzienlijk zijn.
Het lijkt tegenstrijdig: een duurzame bijdrage leveren aan oliewinning. Maar als Ladol niet had bestaan, was de vervuiling en de kooldioxide-uitstoot nog veel groter geweest.
Het stimuleren van die lokale economie is de voornaamste drijfveer van Ladol. Omdat het gebied nu eenmaal bulkt van de olie- en gasactiviteiten, staat Ladol die ten dienste, maar het had net zo goed een andere sector kunnen zijn. Diversificatie naar andere, niet-fossiele activiteiten is prioriteit voor Jadesimi's concern. Geen misverstand: Ladol is een 100 procent privaat bedrijf, dus geld verdienen is hoofddoel.
Liefdadigheidsorganisaties hebben bakken met geld verdiend met beelden van Afrika als een ellendige plek
Tegelijk maakt Jadesimi zich op verscheidene internationale fora sterk voor de zogeheten Sustainable Deve- lopment Goals (SDG's), de mondiale duurzame ontwikkelingsdoelen die in 2015 op VN-niveau zijn vastgesteld.
Om de vijf minuten heeft Jadesimi het over die SDG's, op een donderdagmiddag in een Londens hotelrestaurant. Of de vraag nu over Europa, migratie, Nigeria of Afrika als geheel gaat, ze antwoordt enthousiast, zelfverzekerd, zonder haperen. Dat duurt voort tot het moment dat ze verontschuldigend begint te lachen om de lengte van haar antwoord.
"Het gemiddelde beeld dat Europeanen hebben van Afrika is gebaseerd op wat ze zien in de populaire cultuur. Dat is negatief. De manier waarop liefdadigheidsorganisaties door de jaren heen geld hebben opgehaald voor Afrika is schadelijk geweest. Europeanen denken bij Afrika aan stervende baby's, ziektes en oorlog. Die liefdadigheidsorganisaties hebben bakken met geld verdiend met beelden van Afrika als een ellendige plek. Al die internationale beroemdheden die het over Afrika hebben, en denken dat ze iets goeds doen, richten alleen maar schade aan.
Leren van de EU
"We kunnen niet alleen hen de schuld geven, we moeten ook kritisch naar onszelf kijken. Als we ons willen ontwikkelen, moeten Europeanen ons als medemensen zien, als gelijken, als mensen met waardigheid en intelligentie, met ondernemerszin. We moeten controle zien te krijgen over de manier waarop over ons wordt verteld. Beroemde Afrikanen steken nu hun nek uit. Onze media ontwikkelen zich. Op lokaal niveau hebben we meer grip gekregen op de vertelde verhalen, nu moeten we dat doortrekken naar een internationaal niveau.
"De Afrikaanse Unie die we hebben, moet sterker worden. De huidige frustraties over de Europese Unie zijn daarbij niet erg behulpzaam. Niet dat we het EU-model één-op-één kunnen kopiëren naar een Afrikaanse Unie, maar de voordelen die Afrikaanse landen van zo'n soort unie kunnen hebben, zijn gigantisch. Ook daarbij gaat het om vrij verkeer van personen en van goederen, een bankenunie, collectieve onderhandelingen. Allemaal zaken waarbij we kunnen leren van de EU, die we kunnen aanpassen aan onze eigen realiteit.
Een welvarend Afrika maakt ook de EU welvarend
"Het Europese landbouwbeleid is bij uitstek een terrein waar de EU haar originele missie is vergeten. Het oorspronkelijke idee draaide om opbouw na de oorlog, het wegwerken van voedseltekorten. Toen had die ondersteuning van boeren zin. Nu is het een subsidiesysteem geworden dat Afrikaanse boeren uitsluit van eerlijke deelname op de wereldmarkt, zelfs op hun eigen markt, vanwege de goedkope importproducten die daar worden gedumpt. Het EU-landbouwbeleid is veranderd van iets dat goed was voor de welvaart naar iets dat andere delen van de wereld armer maakt, ook de EU zelf, vanwege die enorme bedragen aan subsidies.
"Ik zeg niet dat die subsidies moeten worden afgeschaft. Maar laten we ook naar andere sectoren kijken: onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur. Daarmee trek je die missie ook op naar een mondiaal niveau, naar de SDG's. Een welvarend Afrika maakt ook de EU welvarend.
Geen aantrekkelijke bestemming meer
"Na de migratiecrisis van 2015 waarschuwen veel populistische politici in Europa voor een migratiegolf uit Afrika. Ze slaan de plank totaal mis. De wereld verandert elke dag. Europa blijft geen aantrekkelijke, welvarende bestemming, tenzij jullie iets aan jullie economie doen, een ander migratiebeleid krijgen, jullie investeringsbeleid veranderen, jullie banksector hervormen en klimaatverandering aanpakken. Jullie hebben een hoop werk te doen in eigen huis. Een grote groep Afrikanen die jullie kant op komt? Dat zou jullie nog de minste zorgen moeten baren. Over tien jaar wíllen we niet eens meer komen.
"Dat is precies wat de populisten willen, zegt u? Dat betekent dat ze hopen dat de Europese economie volledig instort. Dat klinkt niet logisch. Er zijn een paar praktische kwesties die Europese politici en zakenmensen moeten aanpakken. Hoe zorgen ze ervoor dat de bevolking welvarend blijft? Hoe voorkomen ze dat kinderen in Europa honger lijden? Hoe gaan ze om met inkomensongelijkheid, sekse-ongelijkheid, klimaatverandering? Allemaal realistische bedreigingen.
"Tijdens de migratiecrisis werd het Europese beleid bepaald door het idee dat Europa min of meer werd belegerd, van buitenaf werd aangevallen. Je zou hopen dat vooral West-Europese politici een ander verhaal vertellen, want dat belegeringsverhaal klopt gewoon niet. De meeste migranten in de wereld komen niet eens naar Europa. Alleen Nigeria al vangt honderdduizenden migranten op. Het is een mondiale kwestie en in die context moeten we het zien. Tegelijk moeten we de Europese burgers uitleggen dat hen door migranten niets wordt afgenomen.
"Als Europees politicus zou ik tegen mijn burgers zeggen: als je alle problemen en gevaren in ons land op volgorde van belangrijkheid zou opschrijven, komt migratie ongeveer op de honderdste plaats. Politici en ondernemers moeten duidelijker uitleggen wat de echte problemen zijn en niet worden afgeleid door migratie.
De waarheid
"Ik weet: dat is politiek gezien geen makkelijk verhaal, je wint er geen verkiezingen mee. Hoe leg je uit aan burgers die zich toch al gemarginaliseerd voelen, die de boot hebben gemist, aan wie onrealistische beloften zijn gedaan door welbespraakte populistische politici, dat er voordelen zijn aan een niet-Europese migrant? We zien Angela Merkel ermee worstelen. Politici hebben het probleem dat het soms een generatie kan duren voordat beleid vruchten afwerpt.
Die migratiediscussie leidt enorm af van alle andere gevaren waar de EU voor staat
"Ik zou beginnen met het vertellen van de waarheid. Je kunt elke invalshoek nemen. Bijvoorbeeld het belang van toename van jongeren in de Europese bevolking. Zij moeten straks de oudedagsvoorziening betalen van degenen die nu te hoop lopen tegen migratie. Maar dat gesprek is er niet.
"Die migratiediscussie leidt enorm af van alle andere gevaren waar de EU voor staat. Het is ook zo ontmoedigend om steeds weer die discussies over racisme te hebben. Ik ben een zwarte vrouw, dus ik weet iets van racisme. Tegelijk kan ik me niet verplaatsen in de gevoelens van een Joods meisje dat antisemitisch wordt bejegend. Ik ben soms geschokt door wat Joodse vrienden me vertellen. Ik kan me dus voorstellen waarom een gemiddelde witte man mijn ervaringen niet begrijpt. Zelf kan ik ook de ervaringen van anderen niet altijd kan meevoelen.
"We moeten af van die discussies waarin de aanname is dat mensen slecht zijn, of racistisch. We moeten ervan uitgaan dat mensen goed zijn. Vanuit die houding kun je de tijd nemen om mensen op te voeden en een dialoog te hebben die tot een oplossing leidt, niet tot een conflict."
Het zakentijdschrift Forbes beschouwt Amy Jadesimi (Lagos, 1975) al een tijdje als een van de invloedrijkste zakenvrouwen in Afrika. De Financial Times zette haar in 2015 in een top-25 van 'Afrikanen om in de gaten te houden'. Jadesimi studeerde medicijnen in Oxford en ging daarna als investeringsbankier werken in Londen. Na een vervolgstudie aan de Amerikaanse Stanford Business School keerde ze terug naar Nigeria, waar ze sinds 2009 algemeen directeur is van Ladol. Dat concern, dat in 2001 door haar vader is opgezet, biedt in een 'economische vrije zone' voor de kust van Lagos logistieke ondersteuning aan de olie- en gasindustrie.
Europa in perspectief
Wat is het eerste dat in u opkomt als u denkt aan Europa?
"Eenheid, handel, welvaart en duurzaamheid."
Wat is het eerste dat in u opkomt als u denkt aan de EU?
"Succes en frustratie."
Zijn de Europese waarden over mensenrechten en democratie universeel?
"Ik zou eerder zeggen dat de waarden over menselijke waardigheid universeel zijn. Als je een willekeurige persoon in de gelegenheid stelt om iets goeds te doen voor zijn buurman, dan zou hij dat doen. De EU heeft veel werk verricht in het definiëren van fundamentele waarden en rechten, maar andere landen ook. De Zuid-Afrikaanse grondwet is de beste van de wereld."
Wat kan Europa leren van Nigeria?
"Innovatie en veerkracht. Velen in Europa hebben het gevoel gekregen dat hun land voltooid is: perfecte maatschappij, einde van de geschiedenis. Nigerianen, Afrikanen in het algemeen, kennen dat gevoel niet. Wij staan elke dag op met de gedachte: hoe kan ik vandaag mijn leven beter maken, dat van mijn familie en van mijn land? Die energie, die passie, die innoverende geest, dat is iets wat we jullie kunnen leren."