Het fijnmazige net van 3.027 voetbalclubs

Waarvoor de Bosatlas van het Nederlandse voetbal „veel dank” verschuldigd is aan Marco van Basten, zoals achterin het boek wordt vermeld? Op pagina 69 staat het antwoord: een kopie van het eerste ‘noodcontract’ van de drievoudig Europees voetballer van het jaar bij Ajax, voor 500 gulden (227 euro) reiskostenvergoeding per maand. Een originele illustratie bij een hoofdstuk met heldere visualisaties over salarissen, contracten en transfers in het voetbal.

Deze week werd de allereerste ‘Voetbalatlas’ gepresenteerd op de KNVB Campus in Zeist. Een standaardwerk van 213 pagina’s, als de gekende Bosatlas uit de aardrijkskundeles op school. Maar nu geheel in het teken van het Nederlandse voetbal, ondanks de magere prestaties van Oranje en de topclubs nog altijd volkssport nummer één. Vol cijfers en feiten, uitgedrukt in meer dan 500 kaarten en grafische voorstellingen. Van vroeger tot nu, van amateurs tot profs, van Johan Cruijff tot Lieke Martens. Inclusief een kaart van Nederland met alle clubs.

Meer voetbal voor vrouwen

Wat een fijnmazig net tot in alle hoeken van het land, blijkt in één oogopslag. Liefst 3.027 clubs, waardoor de Nederlander gemiddeld slechts 1,6 kilometer bij de dichtstbijzijnde club vandaan woont. Uniek in de wereld, buitenlandse coaches zien dit niet voor niets bijna als een garantie waardoor Nederland altijd weer nieuw voetbaltalent zal voortbrengen. Ook de eerste Europese titel afgelopen zomer van de Nederlandse vrouwen is geen toeval. Anno 2017 zijn er 2.500 clubs met vrouwenvoetbal. Bij de meisjes is voetbal inmiddels paardensport gepasseerd, en is het na gymnastiek en hockey de populairste sport.

Kunstgras, nog een thema waar de kaart van Nederland veel duidelijkheid biedt in een brede maatschappelijke discussie die momenteel woedt in het profvoetbal. Vijftien jaar na het eerste voetbal-kunstgras is landelijk gezien één op de vijf velden van plastic, in stedelijke gebieden zelfs één op drie. De toekomst van het amateurvoetbal in verstedelijkte gebieden is daarom afhankelijk van kunstgras, concluderen de samenstellers van de atlas op basis van cijfers en feiten. Zonder zich te wagen aan een mening over afschaffing van kunstgras in het profvoetbal.

Op Texel verkoopt AZ de meeste seizoenkaarten, op Vlieland is dat Ajax. Terschelling ‘is’ van SC Heerenveen, net als Schiermonnikoog. Maar op het daartussen gelegen Ameland zijn de meeste seizoenkaarthouders van de ‘aartsvijand’ Cambuur. Een kleurrijke lappendeken verdeelt Nederland in ‘stammen’ met de aanhang van de profclubs. Sparta is als „een klein Gallisch dorpje” dat moedig weerstand biedt in het grote rijk van stadgenoot Feyenoord. En Almelo is de stad met de meeste seizoenkaarthouders: 792 per 10.000 inwoners gaan trouw naar Heracles.

De maatschappelijke betekenis van het voetbal is enorm toegenomen, blijkt uit een overzicht van projecten van clubs in de samenleving of de aanleg van Cruyff Courts en ‘Schoolplein 14’. De kosten van het profvoetbal? Ook over vandalisme en politie-inzet duidelijke grafieken. ADO en Cambuur vormen samen met Ajax en Feyenoord de top vier qua politie-inzet. Maar de Bosatlas bekijkt ook de politie-inzet per duizend toeschouwers. En dan gaan juist kleinere clubs als Fortuna Sittard, Almere City of FC Dordrecht verrassend aan de leiding.

Niet alleen kaarten van Nederland in de Voetbalatlas, ook de wereldkaart komt aan bod. Met overzichten van buitenlandse spelers in Nederland en Nederlanders in het buitenland. De ontwikkeling van de internationale club- en landencompetities. En hoe de iconen uit het roemruchte Nederlands elftal van 1974 als trainers uitzwermden over de wereld, van de San Jose Earthquakes (Wim Suurbier) tot PSM Makassar (Wim Rijsbergen). „Een exportproduct zonder weerga”, aldus de samenstellers.