Het grote woudsterven
In het Schokkerbos bij Schokland werd in 2012 het eerste valse essenvlieskelkje van Nederland gevonden op het steeltje van een levend essenblad, tijdens een excursie van de Mycologische Vereniging Flevoland. Essenvlieskelkjes groeiden tot dan toe alleen op dode twijgjes en bladsteeltjes.
De paddestoelenkenners verbaasden zich over de groeiplaats en legden het fraaie witte zwammetje onder de micro- scoop. Wat bleek? Er zaten haakjes aan de sporenzakjes. Gewone essenvlieskelkjes hebben daar geen haakjes. Het was een nieuwe soort: vals essenvlieskelkje.
De vondst werd gevierd met een wetenschappelijke publicatie van 64 bladzijden. De feestvreugde duurde echter kort. In tegenstelling tot het vertrouwde essenvlieskelkje houdt deze nieuwkomer van levend essenhout. Het tast jonge takken aan, die kaal en bruin worden, waarna de boom sterft.
Essentaksterfte hield al een paar jaar huis in Nederland, maar alleen als schimmel, die zich ongeslachtelijk voortplantte. Nieuw is de verschijning als paddestoeltje, waar seksuele voortplanting aan te pas komt. Daarmee kan genetische verandering sneller optreden dan via klonering. Het nieuwe, valse essenvlieskelkje is waarschijnlijk ontstaan uit het oude, gewone essenvlieskelkje; van dood-hout-eter gemuteerd naar levend-hout-eter.
Intussen gaan de essen massaal dood, zowel in als buiten het Schokkerbos. Jammer, want op en in essen leven behalve essenvlieskelkjes zo'n honderd andere soorten planten, zwammen en insecten, die geen andere boom willen. Bovendien zijn het schitterende bomen, die menig stadspark en bomenlaan opluisteren. Ze worden gekapt omdat ze anders op huizen, auto's of voorbijgangers kunnen vallen.
Hopelijk ontspringen sommige essen de dodendans, omdat ze resistent zijn. Daaruit kunnen essen zich dan weer verspreiden. Maar dan zijn ze wel door een genetisch sleutelgat geperst, zoals dat heet wanneer de genetische variatie drastisch wordt beperkt.Eerst gebeurde dat met iepen, nu met essen, en er is een verwoestende eikenziekte uit Amerika gearriveerd: sudden oak death, die ook beuken, berken en kastanjes kan besmetten. Het grote woudsterven lijkt alsnog te beginnen.
Lees hier meer afleveringen van het Natuurdagboek van Koos Dijksterhuis.