De duistere macht van YouTube

Terwijl 3,4 miljoen knuskijkers watertandend naar de finale van Heel Holland Bakt keken, zag ik de toekomst. VPRO Tegenlicht leidde de televisiekijker door de wereld van online video in Goudzoekers in YouTube-land, waarin de belangrijkste rol was weggelegd voor de 22-jarige Amsterdammer Jordi van den Bussche, die een miljoenenpubliek trekt als Kwebbelkop. Met hem werd onder meer de VidCon bezocht, de grote jaarlijkse conferentie van (aspirant-)YouTubers in Los Angeles.

Kwebbelkop zei mij aanvankelijk evenveel als ‘Kardinalschnitte’, de opdracht die de bakfinalisten op NPO1 nog maanden zal achtervolgen in onrustige dromen. (Ik geef toe, tussendoor heb ik heel wat kruimels Heel Holland Bakt gekeken.) De YouTube-kenner die ik af en toe raadpleeg, had gelukkig een paar Kwebbelkop-video’s voor me klaargezet. Zo zag ik hoe Kwebbelkop Grand Theft Auto 5 Transformer speelde en in een eindeloos van gedaante wisselend voertuig (van helikopter tot motor, jetski en nog acht verder) door een gamelandschap raasde, wat hij begeleidde met vrolijk, opgewonden en zeer luidruchtig commentaar in het Engels, 23 minuten lang.

Ik vond het verwoestend saai.

Dat gold niet voor de uitstekende Tegenlichtuitzending, die materiaal bood voor minstens twee speelfilms. De eerste zou over Van den Bussche gaan, een goedlachse krullebol die zichzelf na het halen van zijn VWO-diploma een jaar de tijd gaf om van zijn filmpjes te kunnen gaan leven. Nu is zijn (door zijn moeder gerunde) bedrijf meer dan een miljoen waard en zit hij aan tafel met oudere mannen in pakken die schema’s op flipovers tekenen. Ongetwijfeld hopen zij dat er een stukje van de Kwebbelkop-cake voor hen overblijft.

Maar ook de uiterst succesvolle Van den Bussche (bijna 7 miljoen abonnees op zijn kanaal) heeft te maken met een duistere macht: het algoritme van YouTube dat bepaalt welke video’s bij kijkers worden aanbevolen. Kwebbelkop legt uit wat er zou gebeuren als hij twee weken vrij zou nemen: „Mijn viewers zouden denken dat ik dood ben.” Het algoritme zou hem niet meer oppikken: „Dan is het Dag dag carrière.”

Banjomovies werd plots verwijderd

Matt Gielen, een van de kenners op de conferentie, legde uit dat het allesbepalende algoritme een paar jaar geleden is aangepast. Plotseling, als „een klap in het gezicht”. Sindsdien worden langere video’s en kanalen waarop dagelijks iets nieuws te zien is bevoordeeld. Dat werkt enorm in het voordeel van gamers: die gaan een spelletje spelen, zetten de camera erop en hebben er in no time een filmpje bij. Dat door het algoritme weer vooraan wordt gezet. Meer views betekent meer advertentie-inkomsten en meer interesse van bedrijven die hun producten in je video’s willen laten pluggen.

Een tragische speelfilm schuilt in Bardo Ellens (25). Hij was tussen 2010 en 2013 de grootste Nederlandse YouTuber met sketches in de stijl van „Koot en Bie, Draadstaal, Monty Python”. Hij was zelfs ambassadeur van het bedrijf, tot zijn kanaal Banjomovies plotseling werd verwijderd, juist voordat hij zou optreden in een tv-reportage. Jaren werk verdwenen – ineens was hij verbannen naar de eeuwige jachtvelden van YouTube. We zien Ellens nu dapper in de weer met scripts en een plaksnorretje, maar hij weet ook wel dat zijn korte, bewerkelijke filmpjes door het algoritme gedachteloos terzijde worden geschoven. Jaarlijks halveren zijn views.

Youtubers mogen de toekomst hebben, ze hebben ook een houdbaarheidsdatum. Hopelijk kunnen die jongens een beetje bakken.