Nieuwe verkiezingen zijn de juiste weg uit de Catalaanse crisis

Het gevecht over Catalaanse onafhankelijkheid beleefde afgelopen weekend een nieuw dieptepunt. De regering-Rajoy greep naar een uitzonderlijk machtsmiddel: met beroep op artikel 155 van de Spaanse Grondwet wil Madrid het regiobestuur uit zijn macht ontheffen.

De maatregel moet nog langs de Senaat, maar die vormt hoogstwaarschijnlijk geen obstakel. Mariano Rajoy voert weliswaar een minderheidsregering aan, maar heeft steun van de oppositie voor uitvoering van wat wel de „nucleaire optie” wordt genoemd.

Dat zou kunnen betekenen dat tegen het einde van de week de gekozen bestuurders van de regering van Carles Puigdemont ontslagen worden. De bestuurstaken worden dan overgenomen door Madrid.

Rajoy beriep zich tot nu toe op staatsrechtelijke argumenten. Het onafhankelijkheidsreferendum was niet constitutioneel, de hoogste rechter had aldus beslist, dus wie dan toch de onafhankelijkheid uitroept, stelt zich buiten de wet. Het is billijk dat de premier zich op het staatsrecht beroept om de eenheid van een democratische natie in een crisissituatie te beschermen.

Puigdemont reageerde zaterdagavond met voorspelbare verontwaardiging. Hij noemde de stappen van Madrid de „ergste aanvallen” sinds de dictatuur van Franco, toen de Catalaanse autonomie werd opgeheven. Hij kondigde evenwel (nog) geen nieuwe stappen aan. Mocht hij alsnog formeel de onafhankelijkheid uitroepen, dan wil Madrid hem oppakken voor rebellie – een vergrijp waar dertig jaar op staat.

Puigdemont heeft gespeeld met hoge inzet en is onmiskenbaar aan de verliezende hand. Zijn mandaat is eenvoudigweg te klein om een eenzijdig afgekondigde breuk met Spanje te rechtvaardigen. Hij beroept zich op een gemankeerd referendum met een formele, maar omstreden, opkomst van 43 procent. Ook bij eerdere metingen van het collectieve Catalaanse sentiment bleek dat ongeveer de helft van de bevolking vóór afscheiding is, maar de andere helft tegen. De separatisten kwamen daarmee dicht in de buurt van een dictatuur van de minderheid. Dat is in de kern het belangrijkste argument tegen Catalaanse zelfbeschikking op dit moment en onder de huidige omstandigheden.

In het buitenland kunnen de Catalanen op sympathie rekenen van regio’s die ook vinden dat ze gevangenzitten in het keurslijf van hun natiestaat, maar dat vertaalt zich niet in politieke steun. Secessie tegen de uitdrukkelijke wil van Spanje en zonder steun van de Europese statengemeenschap is een heilloze weg.

De EU heeft zich tot teleurstelling van de Catalaanse separatisten vrijdag vierkant achter de democratisch gekozen regering in Madrid geschaard. In een conflict tussen centraal gezag en regionale wensen, koos Brussel voor de staat. De vraag is wat dat betekent voor de jarenlange Brusselse strategie regionale mondigheid aan te moedigen onder het banier van ‘het Europa van de regio’s’. Maar dat is voor later zorg.

Nu zijn nieuwe regionale verkiezingen de enig juiste manier om uit de crisis te komen. De separatisten kunnen hun positie alleen maar versterken door meer Catalanen te verleiden zich voor afscheiding uit te spreken. Mocht de separatistische stem weer vrijwel even groot zijn als de niet-separatistische, dan moet de Catalaanse kwestie opnieuw worden bezien. Madrid zou een nieuw debat over een staatsbestel met nog meer federale trekken dan niet moeten blokkeren. De autonome regio Catalonië zou genoegen moeten nemen met meer onafhankelijkheid binnen de Spaanse natie.

In het Commentaar geeft NRC zijn mening over belangrijke nieuwsfeiten. De commentatoren schrijven deze artikelen in samenspraak met de hoofdredactie.