Het lijkt een futiele vraag: is aardgas de schoonste of de minst vervuilende fossiele brandstof? Op het eerste gezicht is het een semantische kwestie: de schoonste brandstof is automatisch de minst vervuilende brandstof.

Toch is deze vraag de essentie van een propagandastrijd tussen energiebedrijven en milieuactivisten. Voor de derde keer in zes maanden moet de Reclame Code Commissie het antwoord geven. Milieuactivisten portretteren aardgas als een ramp voor het klimaat. Energiebedrijven beschouwen het juist als reddende engel; volgens de sector kan alleen aardgas Nederland verwarmen in de overgangsperiode naar een duurzame samenleving.

De milieuactivisten

Aan de ene kant van het gevecht flyeren en demonstreren Partij voor de Dieren en milieuorganisaties als Fossielvrij NL tegen 'greenwashing'. Ze zijn erop tegen dat energiebedrijven een fossiele brandstof presenteren als milieuvriendelijke optie. Maar de belangrijkste salvo's komen van Milieudefensie, dat in de Reclame Code Commissie (RCC) het ideale podium heeft gevonden voor zijn standpunten. Twee keer eerder klaagde de organisatie al over olie- en gasbedrijven die aardgas te positief af zouden schilderen.

De eerste twee mikpunten van Milieudefensie waren het Noorse Statoil en de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Statoil prees aardgas in een campagne aan als schone, emissiearme brandstof. Statoil en de NAM noemden aardgas ook de 'schoonste fossiele brandstof'. Onjuiste informatie, volgens Milieudefensie. 'De uitspraak suggereert dat aardgas schoon is, terwijl de verbranding leidt tot klimaatverandering', zegt Evert Hassink, medewerker Energie bij Milieudefensie. De RCC gaf Milieudefensie gelijk: Statoil en de NAM mogen aardgas niet langer 'de schoonste fossiele brandstof' noemen, want aardgas is niet schoon. 'Minst vervuilend' mag wel.

pr-blunder

Deze maand heeft Milieudefensie zijn pijlen gericht op Shell. Op zijn techniekfestival Generation Discover doceerde het olie- en gasbedrijf aan meer dan 30 duizend scholieren en hun ouders dat aardgas de 'schoonste' is van alle fossiele brandstoffen die energie produceren door verbranding.

Een pr-blunder: de bewering was de perfecte aanleiding voor een herhaalde klacht van Milieudefensie bij de RCC - de uitspraak moet nog volgen. Shell liet de festivalbezoekers ook nog een puzzel maken over de energievoorziening in 2050. Olie, kolen en gas waren grote stukken in die puzzel. Dat is promotie van fossiele brandstoffen onder het mom van educatie, zegt Hassink.

'Het is waar dat aardgas beter is voor het milieu dan steenkool', geeft hij toe. Maar dat olie- en gasbedrijven blijven investeren in gasvelden begrijpt hij niet. 'Als je het Parijsakkoord serieus neemt, moet iedereen in 2030 van het gas af zijn.' Volgens de gasbedrijven is die deadline niet realistisch. Zelfs 2050 is volgens hen niet haalbaar. 'Het gebruik neemt tot 2050 wel sterk af', zegt Chris Glerum namens de Koninklijke Vereniging van Gasfabrikanten in Nederland (KVGN).

De energiebedrijven

De energiebedrijven aan de andere kant van het gevecht kunnen zich niet beroepen op het morele gelijk, zoals hun tegenstanders. Maar weerloos zijn ze niet. Hun belangrijkste wapen is het schone karakter van aardgas in vergelijking met steenkool en olie. Van het gebruik van kolen en olie moeten we echt af, aardgas is beter en net als wind- en zonne-energie dus 'goed', volgens de sector. 'Bij de verbranding van gas komt de helft van de CO2 en een tiende van het fijnstof vrij vergeleken met kolenverbranding', zegt woordvoerder Wendel Broere van Shell.

Dat standpunt draagt Shell overal uit. Gevraagd naar de toekomst van aardgas verwijst Shell naar een feitenoverzicht waarin het bedrijf aardgas aanprijst als 'koolstofarme, schoonbrandende bondgenoot', die verwant is aan zonne- en windenergie.

Net als de milieuactivisten schroomt de gassector in de propagandastrijd niet in te haken op de actualiteit. 'Minder CO2 door inzet aardgas' kopte de KVGN in augustus in een advertentie op de voorpagina van de Volkskrant. Het CBS had de dag ervoor cijfers gepubliceerd waaruit bleek dat de Nederlandse CO2-uitstoot was verminderd. Die daling was te danken aan de opening van gascentrales die het werk van kolencentrales overnemen.

De door Milieudefensie aangezwengelde discussie over 'schoonste' dan wel 'minst vervuilende' brandstof mijdt de energiesector liever. Chris Glerum van de KVGN vindt dat de milieubeweging spijkers op laag water zoekt. Hij benadrukt dat vervanging van alle kolencentrales door gascentrales 15 megaton CO2 -emissie zou schelen. 'Of zo'n reductie geclassificeerd wordt als 'schoner' of 'minder belastend' is onze minste zorg.'

Aardgaskrant

Maar de energiesector probeert wel degelijk het imago van aardgas op te vijzelen. De site EnergieGenie reikt leerlingen met steun van Nuon informatie aan voor spreekbeurten en werkstukken. Bij de voordelen van aardgas meldt EnergieGenie: 'aardgas is schoner dan steenkool en goedkoper dan duurzame bronnen'. Het voornaamste nadeel van aardgas relativeert de site: 'Bij de verbranding van aardgas komt CO2 vrij, alleen minder dan bij steenkool.'

Dat is al een stuk bescheidener dan het lesmateriaal dat de gassector enkele jaren geleden verspreidde op basisscholen, bleek uit onderzoek van De Correspondent begin deze maand. Zo liet de NAM in 2012 de Aardgaskrant maken, waarin staat dat aardgas de 'groenste fossiele energiebron' is en dat de NAM lief is voor het milieu. In 2015 financierden Gasunie en Gasterra lesmateriaal voor 160 scholen. Duurzame energie kwam daarin ruim aan bod, maar ook deden poppetjes uitspraken als: 'Door de CO2-toename krijgen we steeds beter weer.'

De feiten

Aardgas bestaat voor 90 procent uit methaan. Methaan is schadelijk voor het milieu, maar bij de verbranding van aardgas brandt het volledig op tot CO2 en waterdamp. Wel lekt er bij de winning van aardgas weleens wat methaan weg. Methaan warmt de atmosfeer veel sterkter op dan CO2 - over honderd jaar tijd is het opwarmingsvermogen van methaan 28 keer zo groot als dat van CO2. Het klopt dat aardgas minder CO2 en fijnstof uitstoot dan steenkool en olie, zoals de gassector zegt. Aardgas is wel vele malen viezer dan duurzame bronnen als zonne-energie of windenergie.

Nederland draait nog altijd op fossiele energie. Van de energie die Nederland in 2016 verbruikte was 40 procent afkomstig van aardgas, volgens het CBS. Olie levert 38 procent van de benodigde energie en steenkool 14 procent. Samen leveren de drie fossiele brandstoffen 92 procent van de energie die Nederland verbruikt. De resterende 8 procent komt uit andere bronnen (hernieuwbare energie, kernenergie, energie uit afval en elektriciteit uit het buitenland).

Het Nederlandse aardgasverbruik is de laatste jaren wel verminderd, van rond de 1.500 petajoule in 2000 tot 1.265 petajoule vorig jaar. Wereldwijd groeit de vraag naar aardgas juist. Het Internationale Energieagentschap schat dat de globale consumptie in 2040 43 procent hoger ligt dan in 2015. Waterstof en biogas, de duurzame varianten van aardgas, worden nu nog nauwelijks gebruikt.

Subsidie voor Amsterdamse huiseigenaren die van aardgas afstappen
In de ambitie Amsterdam in 2050 aardgasloos te krijgen, kijkt de gemeente vanaf september ook naar particulieren: huiseigenaren kunnen vanaf die maand tot 5.000 euro subsidie krijgen om de gasaansluiting uit hun huis te verwijderen. 

Is vloeibaar aardgas de oplossing voor vervuilende scheepvaart? (+)
De scheepvaart is een van de grootste vervuilers wereldwijd. Shell heeft het eerste bunkerschip op LNG, vloeibaar aardgas, in gebruik genomen. Is dit een geloofwaardig alternatief voor de zware stookolie?

Toezichthouder: ook bij gebruik aardwarmte is er bevingsrisico
Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) trapt op de rem bij de toepassing van aardwarmte in de stad Groningen. De gemeente wil ruim tienduizend huizen verwarmen met aardwarmte, een duurzaam alternatief voor aardgas. 

TNO: Nederland snel afhankelijk van import als gasproductie verder wordt beperkt
Als de aardgasproductie in Groningen nog verder wordt teruggeschroefd, moet Nederland mogelijk al over vier tot zes jaar aardgas gaan importeren.