Van socialite tot presidentskandidaat: Ksenia Sobtsjak neemt het op tegen Poetin

Toen Ksenia Sobtsjak vorige week in een interview met het Russische Glamour werd gevraagd naar haar presidentiële ambities, vergeleek ze zichzelf met een traditionele Russische laagjescake. „Ik heb veel verschillende laagjes, maar uiteindelijk ben ik één persoon.” Ze blijkt een taartje met politieke ambities.

Woensdag maakte Ruslands bekendste socialite na weken van geruchten haar kandidatuur bekend voor de presidentsverkiezingen van volgend jaar maart. „Ik ben 36 jaar en heb besloten mee te dingen naar het presidentschap. Ik ben tegen iedereen die normaal gesproken gebruikmaakt van dit recht”, aldus Sobtsjak in een videoboodschap op haar razend populaire Instagram-account (5 miljoen volgers). In het filmpje bekritiseert ze de gedoodverfde kandidaten – de communist Zjoeganov, de nationalist Zjirinovski, de democraat Javlinski en president Poetin – die al meededen toen zij nog een tiener was. „Als mijn zoon straks mag stemmen, staan al die mensen en hun klonen nog steeds op de lijst. En daar ben ik tegen”, aldus Sobtsjak.

Verdachte omstandigheden

Jarenlang was de hooggehakte blondine het middelpunt van de Russische showbizz. Haar vader was Anatoli Sobtsjak, burgemeester van Sint-Petersburg in de jaren negentig en een van Ruslands bekendste politici. Hij was het die de toen nog onbekende Vladimir Poetin in die jaren na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een baantje bezorgde op het stadhuis. Hij werd zijn mentor en de twee raakten bevriend: Poetin kwam regelmatig bij de Sobtsjaks over de vloer. Uit die tijd stamt het hardnekkige gerucht dat Poetin Ksenia’s peetvader is, iets wat zijzelf altijd heeft ontkend. Haar vader, ooit zelf kanshebber voor het presidentschap, overleed in 2000 onder verdachte omstandigheden. Bij de begrafenis stonden Poetin en Ksenia samen aan zijn kist.

Als twintiger toonde ze weinig interesse voor serieuze zaken, al studeerde ze internationale betrekkingen aan de Petersburgse staatsuniversiteit. Ze maakte grif gebruik van de privileges die haar toevielen en lanceerde een carrière als presentator van realityshows. Haar voorliefde voor glitter en glamour stak ze niet onder stoelen of banken. De vele bontjassen en dure jurken trok ze net zo gemakkelijk uit in fotoshoots voor Playboy en andere bladen. Het bezorgde haar in internationale media de bijnaam ‘de Russische Paris Hilton’.

Maar met het verstrijken der jaren ging de oppervlakkige rol van rijkeluiskind haar vervelen. In 2012 verbaasde ze vriend en vijand door zichzelf in de protestbeweging tegen Poetins herverkiezing te katapulteren. Ze verscheen bij demonstraties en nam in haar kritiek op Poetin geen blad voor de mond. „Ik ben een van de beroemdste mensen van Rusland, dat is misschien niet bescheiden maar wel waar. Na Poetin en [premier Dmitri] Medvedev kom ik op de derde plaats. 96 procent van de Russen herkent mij”, aldus Sobtsjak in die tijd .

Ze knoopte een kortstondige relatie aan met oppositiepoliticus Ilja Jasjin, bondgenoot van anticorruptieactivst Aleksej Navalny, en lanceerde een carrière als journalist bij de onafhankelijke televisiezender Dozjd. Haar nieuwe imago als intellectueel accentueerde ze met de inmiddels karakteristieke vlinderbril. Hoewel Sobtsjak in die nieuwe rol flink aan de weg timmerde, bleven haar achtergrond en persoonlijke relatie met Poetin haar achtervolgen.

Een trucje van het Kremlin

Sinds Russische media vorige maand haar eventuele kandidatuur onthulden, wordt druk gespeculeerd over wat erachter zit. Algemeen wordt aangenomen dat het een trucje van het Kremlin is om de verkiezingen de schijn van democratische competitie te verlenen. Poetin, die naar verwachting zijn vierde termijn (tot 2024) moeiteloos zal binnenhalen, heeft belang bij een – vooralsnog onwaarschijnlijke – hoge opkomst. Sobtsjak moet de stem van de jeugd trekken en daarbij de aandacht afleiden van oppositieleider Navalny, die, ondanks zijn uitsluiting van de verkiezingen vanwege twee omstreden veroordelingen wegens fraude en oplichting een effectieve campagne voert.

Lees ook: Oppositieleider Aleksej Navalny en zijn broer werden onterecht veroordeeld voor oplichting van Yves Rocher.

Sobtsjak zelf ontkent bij hoog en bij laag te fungeren als Poetins verlengstuk. Ook zegt ze Navalny’s deelname aan de verkiezingen te zullen eisen. Maar aan haar woorden wordt vooralsnog weinig waarde gehecht. Navalny zelf noemde haar kandidatuur een „Kremlin-plan” om een „karikatuur” neer te zetten van een liberale kandidaat. Het onderonsje dat Sobtsjak een week geleden met Poetin had – officieel om te spreken over een documentaire over haar vader – doet haar claim van onafhankelijkheid geen goed.

Politainment

Maakt Ksenia Sobtsjak enige kans? Nee, is het korte antwoord van Russische politicologen. Volgens een recente peiling van het onafhankelijke opiniebureau Levada Center zou 0,4 procent van de Russen op haar stemmen, 53 procent van de bevolking is sowieso tegen een vrouwelijke kandidaat. Medestanders heeft ze vooralsnog niet weten te mobiliseren. Ze zou verschillende prominenten in de oppositiehoek hebben gevraagd voor haar campagneteam, maar tot nog toe heeft iedereen geweigerd, zo meldde de BBC.

“Er is entertainment en edutainment, een mengeling van educatie en entertainment. Hier hebben we te maken met politainment – politiek en entertainment in één flacon”, aldus politicoloog Aleksej Tsjadaev tegen BBC. „Een beetje zoals Trump.”