De 'Lunatic Express' rijdt weer door Kenia, met dank aan Peking
Met Chinese hulp heeft Kenia een nieuwe spoorlijn van hoofdstad Nairobi naar havenstad Mombasa aangelegd. Een peperduur project. 'Gekkenwerk', luidt de kritiek.
Een minuut voor vertrektijd glijdt een splinternieuw treinstel uit het eveneens nieuwe en futuristisch ogende Syokimau-station, zo'n tien kilometer buiten Nairobi. De trein met 1200 zitplaatsen verbindt de Keniaanse hoofdstad met de havenstad Mombasa. Gedurende de bijna vijf uur durende reis worden passagiers getrakteerd op fraaie en snel wisselende landschappen. Een groep olifanten in het Tsavo-wildpark leidt tot applaus bij de passagiers. "Ik ben als Keniaan enorm trots op dit stuk vooruitgang", roept een oudere passagier.
De spoorwegverbinding van bijna 500 kilometer moet de tweebaansweg tussen beide steden ontlasten. Die is overvol met vooral vrachtverkeer voor Kenia en landen in de regio zoals Zuid-Soedan, Oeganda, Oost-Congo en Rwanda. Vooralsnog rijden alleen passagierstreinen over de nieuwe spoorbaan. Dagelijks vertrekken twee treinen tegelijkertijd uit Nairobi en Mombasa. Bij Mtito Andei, halverwege, wachten ze op elkaar. Het is de enige plaats waar het enkele spoor even een dubbel spoor wordt, zodat de treinen elkaar kunnen passeren.
Gekkenwerk
De trein is geen TGV, maar met 114 kilometer per uur overbrugt die de afstand tussen hoofdstad en havenstad veel sneller dan een bus of auto op de overvolle tweebaansweg tussen beide steden. De nieuwe spoorbaan loopt grotendeels parallel aan die weg, maar ook aan het oude spoortraject dat eind negentiende eeuw door de Britten werd aangelegd. Het kreeg de bijnaam 'Lunatic Express', omdat toentertijd werd aangenomen dat het technisch gekkenwerk was om rails te leggen over bergen, door valleien en moerassen vol wilde dieren.
Kenianen staan in dubio over de nieuwe spoorwegverbinding. Enerzijds zijn ze trots op de lijn die over 96 bruggen gaat. Ze maken zich tegelijkertijd grote zorgen over de bijna vier miljard euro die gemoeid is met het lievelingsproject van president Uhuru Kenyatta; een enorme schuld die terugbetaald moet worden aan China, dat de spoorlijn aanlegde.
Wij kunnen niet tegen die lage prijzen opboksen, ik vrees dat een deel van de busondernemingen failliet zal gaan
"Gekkenwerk", vindt Samuel Nyandemo, lector economie aan de universiteit van Nairobi. "Waarom is deze verbinding twee keer zo duur als soortgelijke projecten in Ethiopië en Marokko? Waarom vond de offerte-procedure plaats achter gesloten deuren?" In de volksmond wordt het project nu 'Lunatic Express 2' genoemd, ditmaal slaat dat op de enorme kosten.
Kaartjes zijn vooralsnog spotgoedkoop. De eerste klas kost 30 euro, de tweede 7 euro. Busondernemingen klagen over de lage prijzen. Een rit met de bus duurt acht uur of meer en kost al gauw 12 tot 20 euro. "Het is niet eerlijk om met zulke lage prijzen te komen. Daar kunnen we niet tegenop boksen. Ik vrees dat een deel van de busondernemingen failliet zal gaan", moppert Jaffa Rabia van Tahmeed Coaches.
Het oude spoor, waar nog wel goederentreinen overheen rijden, was nauwelijks onderhouden en valt na ruim honderd jaar uit elkaar. Het goederentransport over de nieuwe spoorbaan moet in december van start gaan. "We weten nog niet wat de prijzen zullen zijn. Er wordt alleen gespeculeerd. We wachten af", vertelt Paul Bletterman, de Belgische directeur van het bedrijf Kenfreight in Mombasa. "De oude trein doet er soms twee dagen over en is duurder dan wegtransport. Daarmee is Kenia een van de weinig landen ter wereld waar de trein tot dusver niet goedkoper is."
Duur treinproject krijgt vervolg
China's Eximbank heeft 90 procent van het Keniaanse treinproject gefinancierd. De meeste materialen, inclusief treinstellen, werden uit China geïmporteerd. Daardoor slaat de handelsbalans nog verder door in het voordeel van China. In 2015 bedroeg de invoer van Chinese producten ruim drie miljard euro, tegenover 84 miljoen euro uitvoer. Door de toegenomen schuldenlast steeg het inflatiepercentage. In mei lag dit op 11,7 procent, het hoogste in vijf jaar tijd.
Kenia wil de nieuwe spoorwegverbinding doortrekken tot aan de grens met Oeganda en hoopt dat dat land en Rwanda hun eigen spoorverbinding erop aansluiten. Maar Tanzania biedt beide landen een goedkopere optie als ze hun spoorverbindingen aansluiten op het treintraject naar de havenstad Dar es Salaam, dé concurrent van Mombasa.
Kenia is nu bezig met het tweede deel van de nieuwe spoorwegverbinding. Die gaat van Nairobi naar Naivasha, een afstand van 120 kilometer. De aanleg is omstreden omdat de spoorlijn mogelijk dwars door een wildpark gaat. Kosten voor het traject zijn geraamd op ruim 1 miljard euro.