Direct naar artikelinhoud
Column

Toch een beetje zwarte zondag voor Angela Merkel

Frank Schlomer.Beeld Filip claus

Frank Schlömer is Duitsland-kenner en voormalig journalist van De Morgen

Na de saaiste verkiezingscampagne ooit is in Duitsland het antwoord gegeven op een vraag die er eigenlijk niet eens een was. De vraag luidde namelijk niet of de christen-democratische topvrouw Angela Merkel (63) zichzelf zou opvolgen als regeringsleider, maar eerder met hoeveel verschil ze de anderen zou kloppen.

En ze heeft een forse dreun uitgedeeld aan haar voornaamste belager, de sociaal-democratische SPD. Toch is het niet allemaal rozengeur en maneschijn voor Merkel. In vergelijking met 2013 verliest ze immers negen procent: nu 32,5 pct., toen 41,5procent.

Het is niet allemaal rozengeur en maneschijn voor Merkel. In vergelijking met 2013 verliest ze immers negen procent: nu 32,5 pct., toen 41,5procent.

De grote verliezers zijn echter de sociaal-democraten (SPD), die met nipt 21 pct. het slechtste resultaat ooit behalen. Wonderboy Martin Schulz heeft het niet waar gemaakt en hij zei gisteren al meteen dat zijn partij naar een oppositiekuur moet. Zoals in de rest van Europa zit blijkbaar ook de Duitse sociaal-democratie in een diepe crisis.

In steden en gemeenten was in het straatbeeld nauwelijks te merken dat er nationale verkiezingen plaats hadden. Alleen Mallorca sprong een beetje in het oog. Jaja, het Spaanse eiland hing vol affiches om te gaan stemmen. In Duitsland bestaat geen stemplicht en duizenden Duitsers, die er met vakantie gaan en daar zelfs permanent wonen, beschouwen Mallorca gewoon als de 17de Duitse deelstaat.

Wat het gevoel dat er niets aan de hand was die zondag 24 september 2017 ook nog versterkte, was het feit dat honderdduizenden kiezers gebruik maakten van hun recht om per brief te stemmen. Dat was de vorige keer (in 2013) ook al het geval geweest. Toen stemde bijna een kwart van het Duitse electoraat per brief, maar dat cijfer was vorige week al bij verre overtroffen.

De bondskanselier volgt dus zichzelf op, al getuigde haar centrale verkiezingsslogan niet van veel originaliteit: "Voor een Duitsland waarin wij goed en graag leven." Maar ook de andere partijen blonken niet echt uit in spitsvondig denkwerk.

De verrassing van deze verkiezing was het historische feit dat radicaal rechts de bondsdag binnentrekt. Het is de eerste keer sinds de stichting van de Bondsrepubliek (in 1949) dat er extreem rechtse volksvertegenwoordigers in het parlementaire halfrond zullen zetelen.

Tot ontzetting van het politieke centrum en de linkerzijde, maar de ontstemde kiezer heeft het zo beslist. Niet dat alle leden en kiezers van de AfD (Alternative für Deutschland) neofascisten zijn, dat is zeker niet zo, maar de partij heeft wel een hoog gehalte aan vreemdelingenhaat, homofobie en ander minder fraais. En…ze heeft Angela Merkel veel proteststemmen gekost. Haar stelling over het vluchtelingenprobleem ("Wir schaffen das!") werd grondig afgestraft door de AfD-kiezer. Met haar 13 pct. trekt de AfD meteen met een pak parlementariërs (80 tot 85) het halfrond binnen.

Niet elke AfD-kiezer is een neofascist, maar de partij heeft wel een hoog gehalte aan vreemdelingenhaat, homofobie en ander minder fraais

Voor het eerst zal het Duitse parlement ook uit zes partijen bestaan, wat ook al een primeur is. Naast de AfD zullen nog drie andere kleintjes gaan zetelen: de liberale FDP (nu 10,5 pct., vorige keer niet over de kiesdrempel van 5 pct.) de Groenen (nu 9,5 pct.) en de uiterst linkse Die Linke (9 pct., wat zelfs een lichte winst is.

Die vier hebben in de eindspurt van de jongste dagen trouwens "de strijd om de derde plaats" uitgeroepen. Die strijd is dus gewonnen door de rechts-populistische AfD. De twee andere van de zes fracties zijn natuurlijk de christen- democratische CDU van Merkel (samen met haar Beierse zustergroepering CSU) en de sociaal- democratische SPD van Martin Schultz, die niet voor het verhoopte "Schultz-effect" heeft kunnen zorgen.

Hij was geen echte tegenkandidaat voor het boegbeeld Merkel en de lijsttrekkers van de andere partijen al zeker niet. Analisten spraken op de verkiezingsavond reeds over taaie en vooral lange coalitiegesprekken, al zal Duitsland het record van "België zonder regering" wel niet verbreken.

Het nieuw geconstitueerde parlement moet voor het eerst op 24 oktober bijeenkomen, maar er wordt sterk aan getwijfeld of ze tegen dan al een bewindsploeg op de been heeft. Nu de SPD besliste naar de oppositie te trekken is de "grote coalitie" verbroken en heeft Merkel een heus formatieprobleem.

Nu de SPD besliste naar de oppositie te trekken is de "grote coalitie" verbroken en heeft Merkel een heus formatieprobleem.

Haar droomcoalitie is samen met de liberalen te regeren, maar CDU (217 zetels) en FDP (70) geraken samen niet aan de meerderheid van 316 zitjes in de bondsdag. Met de Groenen, de AfD en zeker Die Linke, heeft Merkel zelf gezegd nooit een coalitie aan te gaan. De enige mogelijkheid die ze eigenlijk heeft, is toch de Groenen aan boord te nemen van een "Jamaika-Koalition". Die heet zo omdat ze de kleuren van de Caribische vlag draagt: zwart (CDU/CSU), geel (de liberale FDP en groen (Die Grünen). Het kan een lange formatieherfst worden voor de 'Muttikratie' kan worden voortgezet.