Een school waar je kunt huilen en bloeien
Kampen
Vrijwel alle gereformeerde scholen bezonnen zich de afgelopen jaren op hun identiteit. Vaak rolde er een nieuw identiteitsdocument uit, waarin niet langer het lidmaatschap van bepaalde kerken centraal stond, maar de geloofsinhoud. Toch bleef er verlegenheid bestaan: hoe zorg je ervoor dat die identiteit doorwerkt en echt verschil maakt op school? Twee jaar geleden zocht het LVGS, het landelijk verband gereformeerde scholen, daarom samenwerking met de leerstoel ‘christelijke identiteit’ aan de Theologische Universiteit Kampen om daarbij te helpen. Vandaag presenteert de projectgroep twee nieuwe publicaties: een ‘basistheorie voor christelijk onderwijs’ en een ‘theologie voor christelijk onderwijs’.
‘Het is belangrijk dat scholen hun verhaal op orde hebben. Vanuit de overheid wordt die vraag nadrukkelijk gesteld. Deze basistheorie is daarin een handreiking’, zegt hoogleraar christelijke identiteit Roel Kuiper. Hij licht samen met LVGS-voorzitter Marnix Niemeijer en onderzoeker Wolter Huttinga de publicaties toe. Huttinga schreef een theologie voor het christelijk onderwijs. Daarvoor bestudeerde hij allereerst de identiteitsdocumenten van alle bij het project aangesloten scholen (zie kader). Daarin zit een rode draad, merkte hij. ‘Overal heeft de Bijbel een centrale plek en er ligt veel nadruk op het kind als beeld van God, met unieke gaven en talenten. Het ontwikkelen daarvan is bedoeld tot eer van God en ten dienste van de samenleving. Verder staat in de documenten steeds vaker iets over discipelschap, het volgen van Christus.’
Huttinga bekeek de documenten kritisch. ‘Als theoloog zie ik dat ook zaken onderbelicht zijn. Er ligt veel nadruk op de schepping en de persoon van Jezus, maar over God zelf lees je niet veel. En het gaat ook nauwelijks over zonde. Maar op school komen ook de onvolkomenheid en het falen van mensen aan het licht. Hoe ga je daar dan mee om, als alle nadruk ligt op gaven en talenten?’
De titel van de nieuwe basistheorie is ‘Mensen kunnen bloeien’ en gaat ook over de verschillende begaafdheden van leerlingen. Komt die onvolkomenheid daarin wel aan de orde?
Kuiper: ‘Van nature heerst er een positief klimaat op scholen, maar het mag op school ook gaan over tekort en gebrokenheid. Wij zoeken daarin naar eigen christelijke accenten. Het gaat niet om het perfectioneren, maar om het vormen van mensen. Dat is het woord dat we bewust gebruiken.’
Niemeijer: ‘Ik hoorde een schoolleider zeggen: “Een goede school is een school waar wordt gehuild.” Dat vond ik treffend. Het zegt iets over de veiligheid op een school, maar ook over hoe de gebrokenheid er een plek kan krijgen.’
Vorming is volgens jullie theorie de kern van christelijk onderwijs, maar krijgt niet altijd de aandacht die nodig is. Hoe komt dat?
Kuiper: ‘In het contact tussen leraar en leerlingen gebeurt er op dat vlak gelukkig wel veel, maar de discussie ging de laatste jaren vooral over leeropbrengsten en toetsresultaten. Er ontstaat nu een tegenbeweging. Docenten willen niet met rendementsdoelen maar met leerlingen aan de slag. Dat willen wij stimuleren.’
En als dan de Cito-score lager uitvalt, is dat niet zo erg? Kuiper: ‘Wat zegt zo’n Cito-toets eigenlijk? Kwaliteit is veel breder dan wat daarin getoetst wordt. Als je werkt aan een goed schoolklimaat, komt het met die scores normaal gesproken ook goed. Scholen moeten goed nadenken over hun toetsbeleid en een verbreding daarvan.’
Niemeijer: ‘In het voortgezet onderwijs wordt gekeken naar het percentage geslaagden. Ik sprak een directeur die het wat dat betreft goed had gedaan, en zich toch afvroeg of hij daar onverdeeld blij mee moest zijn. Want in de praktijk heb je dan in de voorgaande jaren leerlingen laten afvallen.’
In de publicaties gaat het over scholen die eigenzinnig durven zijn, of een ‘contrastgemeenschap’ vormen. Wat is dat?
Huttinga: ‘Met een contrastgemeenschap bedoelen we scholen die hun geloofsbronnen serieus nemen en niet kleurloos meebewegen met de rest van de maatschappij. De stijl van het Koninkrijk kan tegendraads zijn.’
En dat betekent concreet?
Kuiper: ‘Wij verbinden dat met de gedachte van shalom, het goede zoeken voor de samenleving. Scholen kunnen projecten doen met het oog op milieu en sociale problematiek. Of bijvoorbeeld eigen keuzes maken met maatschappelijke stages.’
Huttinga: ‘De school van mijn kinderen heeft vorig jaar de sinterklaasviering sterk versoberd. Die levert namelijk wekenlang onrust op. En daarna, als iedereen er moe van is, staat Kerst nog voor de deur. De school heeft besloten zich veel meer op Kerst te concentreren. Niet iedereen was daar blij mee, maar ik vind het een voorbeeld van een keuze die is ingegeven door de christelijke identiteit.’
Kuiper: ‘Die christelijke identiteit werkt, als het goed is, door in alle aspecten van het onderwijs. Het gaat ons om een bewuste, kritische levensstijl. Op verzoek van de scholen hebben we daarvoor nu eerst een theorie ontwikkeld. In de laatste fase gaan we dit voor zowel primair als voortgezet onderwijs uitwerken voor de werkvloer.’ <
Bij de start van het project ‘Identiteit als sterk merk’ was de ambitie van de gereformeerde scholenkoepel LVGS om een breder verband van ‘belijdende christelijke scholen’ te vormen. Tot op heden beperkt die uitbreiding van LVGS zich tot het evangelisch voortgezet onderwijs (De Passie) en één protestants-christelijke middelbare school (Prins Maurits College in Middelharnis). ‘In de komende maanden gaan we samen met Verus, de vereniging voor katholieke en protestants-christelijke scholen, waarvan ook alle LVGS-scholen lid zijn, verkennen welke behoefte tot samenwerking er bestaat bij die expliciet protestants-christelijke scholen’, zegt Marnix Niemeijer, sinds eind vorig jaar voorzitter van het LVGS. ‘Voor hen kunnen de publicaties ook interessant zijn. Wij willen binden op inhoud, maar beseffen dat het ‘wie’ vaak voorafgaat aan het ‘wat’. Je moet elkaar eerst ontmoeten.’
