Direct naar artikelinhoud

Wie wordt de nieuwe Theoloog des Vaderlands?

Almatine LeeneBeeld Trouw

De drie theologen Almatine Leene, Claartje Kruijff en Rikko Voorberg lichten hun visie op denken en geloven toe. Eén van hen wordt zaterdag de volgende Theoloog des Vaderlands.

en

Belangrijk om de status quo te bevragen

Almatine Leene (33)

Het christelijke geloof heeft lang niet op alle vragen een antwoord, zegt Almatine Leene. Maar, voegt ze er in een adem aan toe, het geeft haar leven wel richting. "Er is een doel waarom wij er zijn. Ook in dit leven moeten wij al opstaan tegen onrecht. Kerk en samenleving zijn niet twee aparte categorieën."

Leene is afkomstig uit de vrijgemaakt-gereformeerde kerken, een klein rechtzinnig kerkgenootschap. Sinds dit jaar mogen vrouwen er dezelfde kerkelijke ambten bekleden als mannen, iets waar onder anderen Leene zich jaren hard voor maakte.

Zodra angst en vooroordelen regeren, kun je het vergeten
Almatine Leene

Leene promoveerde in 2013 in het Zuid-Afrikaanse Stellenbosch op de kwestie. Haar conclusie: er bestaat geen doorslaggevend bijbels bezwaar tegen de vrouw in het ambt van predikant, diaken of ouderling. "Of ik mezelf als voorvechter zie? Ik houd niet zo van dat woord voorvechter. Ik vind het heel belangrijk om als theoloog de status quo te bevragen."

Leene woont sinds dertien jaar een groot deel van het jaar in Zuid-Afrika. Mocht ze de titel Theoloog des Vaderlands krijgen, dan verwacht ze regelmatig het vliegtuig naar Nederland te zullen nemen. Het leven aan de zuidkant van de wereldbol zette Nederlandse discussies voor haar in perspectief.

Neem de discussie over de vraag hoe racistisch de blanke wereld is. De Nederduits-gereformeerde kerk, waarin Leene actief is, verdedigde ooit de apartheid. Nu zoeken wit en zwart toenadering. Ook voor Nederland zijn er lessen te leren, denkt Leene. "Een gevaar is om snel grote woorden te gebruiken, waardoor de polarisatie alleen maar toeneemt. Je komt zó makkelijk lijnrecht tegenover elkaar te staan. Als je je niet sterk uitdrukt, betekent dat niet meteen dat rechtvaardigheid je niet aan het hart gaat."

De weg naar toenadering, verzoening en rechtvaardigheid is niet altijd makkelijk. "Er zijn zoveel vooroordelen. De blanke kant denkt soms dat bruine en zwarte mensen niets te bieden hebben, omgekeerd denken zwarte mensen dat de witten allemaal rijk zijn en het alleen van hun kant moet komen.

"Zodra angst en vooroordelen regeren, kun je het vergeten. Alleen door elkaar te leren kennen worden dit soort beelden overwonnen.

"Ook in Nederland zouden kerken een taak op zich kunnen nemen door te zorgen dat mensen - binnen en buiten de kerken - met elkaar in gesprek gaan en zich met elkaar kunnen verzoenen. De kerk, en daarmee ook theologen, moet altijd gericht zijn op de samenleving. Christenen zijn er voor de wereld om hen heen."

Claartje KruijffBeeld Trouw

Mijn taak is luisteren

Claartje Kruijff (45)

Ze verlangt naar 'meer verbondenheid' en 'meer ruimte'. Het christelijk geloof, zegt Claartje Kruijff, heeft in de maatschappij relevantie verloren terwijl het ons zo kan helpen. "In de Bijbel kun je zoveel leren over het menselijk bestaan. Neem de vragen als, 'mens, wie ben je?' of 'ben ik mijn broeders hoeder', die menselijke vragen dwingen me om na te denken hoe ik me verhoud tot mijzelf en anderen."

Pas als je echt probeert te begrijpen wat je eigen beweegredenen zijn en die van een ander kun je tot een oordeel komen
Claartje Kruijff

Het zag er aanvankelijk niet naar uit dat Kruijff theoloog zou worden. Ze is niet religieus opgevoed. Na een studie psychologie werkte ze als consultant bij een adviesbureau in Amsterdam en Londen. In materieel opzicht ging het haar voor de wind, maar gelukkig werd ze er niet van. De grote vraag die ze had - wat is écht belangrijk in het leven? - daarop kreeg ze geen antwoord. Uiteindelijk besloot ze om terug te keren naar Nederland en theologie te studeren. Kruijff werkt nu als predikant en theoloog in Amsterdam, waar ze verbonden is aan de Dominicusgemeente, een vrijzinnige en oecumenische kerk. Ze werkt daarnaast ook als ritueelbegeleider en als coach voor mensen met levensvragen.

"Ik heb in mijn rugzak een schat aan woorden en verhalen zitten die, zo merk ik om mij heen, voor veel mensen vreemd zijn geworden. Neem woorden als verzoening, offer of schuld. Ik heb net als iedereen grote en kleine schuldgevoelens. Als niemand ze meer thematiseert, waar kunnen mensen dan terecht?"

Kruijff is reflectief ingesteld, stellige uitspraken en hard positie innemen liggen niet in haar aard. "Dat kan ik niet zo goed. Iederéén is langzamerhand stellig. Wat maatschappelijke kwesties betreft lijkt alles wel gepolariseerd. Iedereen lijkt wel in het defensief te leven. Ik zie het als mijn taak om te luisteren. Niet direct een standpunt innemen en dat verdedigen. Waarheid zit niet in stellingen. Ik geloof in een heilige ruimte, ook buiten de kerk, een ruimte waar we écht naar elkaar luisteren. Pas als je echt probeert te begrijpen wat je eigen beweegredenen zijn en die van een ander kun je tot een oordeel komen."

In de christelijke traditie komen vragen aan bod die gaan over wat Kruijff 'het grotere leven' noemt. "Daarmee bedoel ik iets dat het individu overstijgt. Ik sta niet los van de ander. Jij vraagt: waar is God in dit verhaal? Het besef dat wij fundamenteel fragiel en afhankelijk zijn van elkaar en alles wat leeft - dat heeft voor mij met God te maken."

Kruijff vertelt intuïtief. Een klein uur na het gesprek mailt ze nog een gedachte: "Voor mij is de God van de christelijke traditie zo wezenlijk omdat God mens werd. En nu wij nog."

Rikko VoorbergBeeld Trouw

Een ander perspectief laten zien

Rikko Voorberg (36)

Rikko Voorberg gelooft dat het de roeping van een theoloog is om een ander perspectief te laten zien. Om het beeld te kantelen. "Oud-aartsbisschop van Canterbury Rowan Wiliams heeft eens gezegd: 'Als een theoloog ja of nee zegt op een vraag, heeft hij niet goed nagedacht'."

Al aan eind van de middelbare school sloeg de vonk bij hem over. "Ik wil heel graag met mensen werken. Ik houd van talen. Heb zelfs nog even aan psychologie gedacht. Maar in mijn beleving was psychologie iets dat je helpt om te gaan met wat er al is. En als ambitieus vwo-jongetje dacht ik: ik wil nieuwe perspectieven openen. En dat is de theologie geworden."

Het woord moet steeds weer vlees worden, aanraakbaar, een handeling
Rikko Voorberg

Voorberg is zoon van een dominee en studeerde theologie aan de universiteit van de vrijgemaakt-gereformeerde kerken in Kampen. Een predikant in de klassieke zin van het woord is hij nooit geworden. Hij is vooral actief buiten de kerkmuren. 'Theoloog in het wild' staat er niet voor niets als banner op zijn website.

Zo was Voorberg betrokken bij de Vluchtkerk, een leegstaande kerk in Amsterdam waar uitgeprocedeerde illegalen welkom waren en organiseerde hij een omstreden, alternatieve dodenherdenking op 4 mei van dit jaar, eveneens in Amsterdam.

Zelf ziet hij zijn werk aan de 'PopUpKerk' als het belangrijkste van wat hij doet, een wekelijkse brunchviering op zondagochtend met 'onkerkelijke creatieven' in het westen van de hoofdstad. De PopUpKerk zetelt in een buurtwerkplek.

"Er komen vooral jonge mensen uit de buurt op af. Twintigers, dertigers, kunstenaars , ondernemers. Van alles en nog wat dus, verbonden rond het verlangen naar een veranderde wereld en benieuwd hoe de teksten en tradities van christendom die dichtbij zouden kunnen brengen.

"Ik heb in die pop-up kerk veel geleerd over taal, over verbeelding en het belang daarvan. Iedereen neemt eten mee en ik een fragment uit de Bijbel. Ik ben daar om te leren van de aanwezigen, zoals nieuwe taal en verbeelding en wat het belang is van de teksten."

Als Theoloog des Vaderlands wil hij wat hij noemt 'beleving' brengen, theologie mag niet bij woorden of argumenten blijven. "Het woord moet steeds weer vlees worden, aanraakbaar, een handeling."

Hij houdt niet van het woord 'activist', maar er moet wel steeds iets gebeuren. "Het gaat mij om de verbinding tussen hemel en aarde. En niet de hemel tégen de aarde of omgekeerd. Dat is mijn missie. Uiteindelijk gaat het erom steeds iets te ontdekken van wat dat Koninkrijk van God is en daar onderdeel van zijn."

Voorbergs meest recente project heet - niet toevallig - 'Tussen Hemel en Aarde'.

"De schommel ís al een verbinding tussen hemel en aarde. Samen met een componist verbind ik de omgeving van de schommel aan bijbelfragmenten en zet het op muziek. Via een code kun je het op je smartphone beluisteren terwijl je schommelt. Opwaaiend zand onder de schommel krijgt een nieuwe betekenis als in je oren klinkt dat we 'stof zijn en tot stof zullen weerkeren'. Gewone dingen moeten weer verbonden worden met de hemel.

"Of het nu gaat over de blinde vrouw die niet goed geholpen wordt bij Kruidvat of vluchtelingen in een kamp op Lesbos. Je hebt als theoloog altijd een ander perspectief in de aanbieding."

Nacht van de Theologie

Zaterdagavond vindt de zevende Nacht van de Theologie, mede georganiseerd door Trouw, plaats bij de KRO-NCRV in Hilversum, van 21.00 tot 22.30. Op het programma staan optredens van onder anderen zangeres Pearl Joan Jozefzoon, cabaretier Freek de Jonge, striptekenaar Margreet de Heer, popjournalist Leo Blokhuis en de huidige Theoloog des Vaderlands Janneke Stegeman. De presentatie is in handen van Annemiek Schrijver en Tijs van den Brink. Op de avond wordt ook het beste theologische boek bekendgemaakt. Stemmen op de kandidaten voor de volgende Theoloog des Vaderlands kan hier. Via de website zijn ook toegangskaarten verkrijgbaar.