Direct naar artikelinhoud

Van der Laan is ziek gemeld, maar niet afgetreden - wat nu?

De Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan heeft zich maandag ziek gemeld, maar is niet afgetreden. Hoe nu verder? Zijn lege stoel dreigt al meteen een gevoelige politieke kwestie te worden.

Vier vragen over het vertrek van de burgervader
Beeld Freek van den Bergh / de Volkskrant

Waarom heeft Eberhard van der Laan zich maandag 'ziek gemeld' en niet meteen ontslag genomen?

Op het stadhuis was er precies over die vraag maandagavond enige verbazing. Het is immers duidelijk dat hij niet meer zal terugkomen. Wat zijn precieze beweegreden zijn, is onduidelijk. Maar het lijkt logisch dat Van der Laan simpelweg de stap heeft gezet die gevoelsmatig het kleinst is. Daarnaast is een voordeel van ziek melden dat hij de touwtjes nog enigszins in handen houdt. Zolang hij ziek is kan de gemeente bijvoorbeeld moeilijk een afscheidsplechtigheid organiseren. Voor iemand die zijn zaken graag onder controle heeft, moet dat een geruststellend idee zijn.

Hoe is de waarneming geregeld?

Wethouder Kajsa Ollongren heeft sinds maandag als locoburgemeester de bestuurstaken van Van der Laan overgenomen. De vraag is of zij voorlopig 'loco' blijft of dat de raad haar benoemt tot 'waarnemend burgemeester'. Het verschil is dat een loco alleen de taken van de burgemeester in het college overneemt. Het voorzitterschap van de gemeenteraad wordt waargenomen door het langst zittende raadslid. Een waarnemend burgemeester is een volwaardig vervanger en zit dus ook de raad voor.

Hier begint de lege stoel van Van der Laan al meteen een gevoelige politieke kwestie te worden. Precies Ollongren wordt de afgelopen maanden constant genoemd als mogelijke minister namens D66 in een nieuw kabinet. Veel partijen in de gemeenteraad zien er niets in om Ollongren te benoemen als waarnemer als zij vervolgens binnen enkele weken weer weg kan zijn.

Ook het antwoord op de vraag wie er loco of waarnemer wordt wanneer Ollongren inderdaad naar Den Haag vertrekt, is niet eenduidig. D66 is de grootste partij in het college en mag normaal gesproken de locoburgemeester leveren. Maar de overige D66-wethouders hebben weinig gezag in de gemeenteraad. Veel partijen zouden in dat geval dus graag een andere waarnemer benoemen.

De gemeenteraad heeft het bij al dit soort vragen voor het zeggen, maar de verantwoordelijkheid voor het gevoelige proces ligt bij Johan Remkes, de commissaris van de Koning in Noord-Holland. Hij zal de komende tijd met de fractievoorzitters van alle politieke partijen in de Amsterdamse gemeenteraad spreken om tot een oplossing te komen.

D66-wethouder Kajsa Ollongren.Beeld anp

Wanneer heeft Amsterdam een nieuwe burgemeester?

Een burgemeestersbenoeming heeft heel wat voeten in de aarde. De commissaris van de Koning moet eerst een vertrouwenscommissie benoemen en er moet een profielschets komen. Er zijn sollicitatierondes, uiteindelijk draagt de vertrouwenscommissie twee kandidaten voor aan de gemeenteraad. Zulke procedures kosten gemiddeld tussen de zes en negen maanden, zegt de woordvoerder van Johan Remkes.
 
Toch is de kans aanzienlijk dat de procedure in Amsterdam dit keer veel langer zal duren. Op 21 maart volgend jaar zijn er namelijk gemeenteraadsverkiezingen, en sommige partijen in de gemeenteraad willen voor die tijd niemand benoemen. Ook hier speelt een politiek belang. Op basis van de landelijke peilingen lijkt het erop dat D66 de positie van grootste partij in de gemeenteraad kwijtraakt aan GroenLinks. Als de procedure wordt uitgesteld tot na de verkiezingen, zal de burgemeestersbenoeming ook een rol gaan spelen in de campagne. Partijen die denken een goede kandidaat te hebben, hopen zo zetels te scoren.

Als de procedure wordt uitgesteld tot na de verkiezingen, zal de burgemeestersbenoeming ook een rol gaan spelen in de campagne

Is er al iets te zeggen over mogelijke opvolgers?

Al maanden circuleren er veel namen van lokale en landelijke kopstukken die geschikt zouden zijn. Er is op dit moment niemand die openlijk toegeeft een sollicitatiebrief naar Remkes te zullen sturen. Dat zou ook onkies zijn op een moment dat de zieke Van der Laan formeel nog niet eens weg is als burgemeester.

In de raad is de algemene opvatting wel dat het na acht eeuwen van mannen hoog tijd is voor een vrouwelijke burgemeester. Het beeld van locoburgemeester Kajsa Ollongren die met een ambtsketen om de nek en een vrouw aan haar zijde een première bijwoont - zoals vorige week in het Muziektheater - doet bij progressieve Amsterdammers het hart sneller kloppen. Ook zijn er partijpolitieke overwegingen. Weer een PvdA'er lijkt gezien de deplorabele staat van de partij geen logische keuze, en de VVD heeft al de burgemeesterschappen van Utrecht en Den Haag. Toch kunnen al dit soort overwegingen van ondergeschikt belang zijn. De praktijk wijst uit dat de meeste gemeenteraadsleden uiteindelijk toch vooral kiezen voor de persoon die volgens hen de beste kwaliteiten heeft.

De meeste gemeenteraadsleden kiezen uiteindelijk toch vooral voor de persoon die volgens hen de beste kwaliteiten heeft

Meer over Van der Laan

Uitbehandelde Van der Laan legt zijn werk neer - lees hoe hij zo'n geliefde burgemeester werd.

Bijna heilige Van der Laan zit plots in het beklaagdenbankje (+). De antiradicaliseringsaanpak in Amsterdam was fout en dat rekent hij zich - terecht - aan.

Dit zei Van der Laan bij het programma Zomergasten, zijn eerste grote interview nadat zijn ziekte bekend werd.

Van der Laan was een dienstbare Zomergast. Na het prachtige laatste half uur zal menig kijker met vochtige ogen naar bed zijn gegaan.