Het ‘principieel akkoord’ bestaat pas sinds 2009. Iedereen die wil, kan er gebruik van maken om via een vereenvoudigde procedure te kunnen bouwen in woonuitbreidingsgebied, een soort reserve van bouwgronden. De bedoeling was om zo veel mogelijk Vlamingen de mogelijkheid te geven om een eigen woning te verwerven.

5.424 woningen zijn tussen 2009 en 2015 via het systeem gebouwd, goed voor 253 hectare en vijf procent van alle uitgereikte bouwvergunningen. Maar in de praktijk leidt het er in vele gevallen toe dat de verkeerde gronden worden bebouwd.

Overstromingsgebied

46 procent van alle aanvragen heeft volgens onderzoek van Christine Clits in een bekroonde masterproef aan de Universiteit Antwerpen betrekking op grond in overstromingsgebied of grond die niet aansluit bij een woonkern. 47 procent daarvan heeft een positieve beoordeling gekregen en is effectief bebouwd.

Van alle gronden ligt 77 procent in buitengebied en slechts 23 procent in stedelijk gebied, terwijl Vlaanderen streeft naar een verhouding 40/60. Bovendien blijkt dat het systeem ook niet bijdraagt tot het betaalbaar houden van een eigen woning. Zeventig procent van de aanvragen is afkomstig van projectontwikkelaars. En zij hebben er vooral zelf goed aan verdiend. De verkoopsprijs van de kavels was gemiddeld 20 procent duurder dan in de rest van de gemeente, de huizen waren zestien procent duurder.

‘Het instrument gaat voorbij aan de ruimtelijke kwaliteit en bevestigt een niet wenselijke tendens. Het is aangewezen dit instrument grondig bij te sturen of af te schaffen’, besloot Clits uit haar onderzoek. Er kan geen degelijk ruimtelijk beleid mee gevoerd worden.

Afschaffen

Vlaams Parlementslid Ingrid Pira (Groen) sluit zich daar nu bij aan en dient een resolutie in om het principieel akkoord af te schaffen. ‘Deze regeling rammelt langs alle kanten’, zegt ze. ‘De originele doelstelling is volledig ondergraven. Speculatie op open ruimte wordt in de hand gewerkt en planbaten zijn niet van toepassing. Op deze manier worden hectaren open ruimte verkaveld en kan een beperkt aantal projectontwikkelaars zich hiermee verrijken.’

Het principieel akkoord staat volgens Pira ook haaks op de betonstop die de Vlaamse regering vorig jaar heeft goedgekeurd. Die heeft de bedoeling het ruimtebeslag in Vlaanderen, vandaag zes hectare per dag, terug te dringen.

Minister van Omgeving Joke Schauvliege (CD&V) heeft intussen ook al plannen om de woonuitbreidingsgebieden op te delen in een positieve en negatieve lijst, waarbij alleen nog de gebieden op de positieve lijst bebouwd mogen worden.

Op dit moment worden de gemeenten geconsulteerd over de opmaak van de lijsten.