‘Soms zijn collega’s iets té begripvol’

De laatste dagen van de islamitische vastenmaand ramadan zijn niet de gemakkelijkste. Het slaaptekort wordt voelbaar, het zijn dit keer de langste dagen van het jaar en het is nu ook nog eens bovengemiddeld warm. Het is heel pittig, vertelt Iman Eddini (43), hr-directeur commercie bij KPN. „Ik heb een hectische baan, moet de hele dag alert zijn en ren van overleg naar overleg. Dat betekent onder andere veel praten. Omdat ik nu niets kan drinken, krijg ik soms een zere keel.”

‘Mag je dan zélfs niets drinken?’ Het is ieder jaar weer de vraag die Eddini het meest gesteld krijgt. Ze verbaast zich er weleens over dat het nog steeds geen algemene kennis is. Nee, inderdaad: ze eet én drinkt een maand lang niet van zonsopkomst tot zonsondergang, nu pas rond tien over tien ’s avonds. Om kwart voor drie ’s nachts zet ze de wekker voor een vroeg ontbijt waar ze de hele dag mee doorkomt: yoghurt met fruit en water zoveel ze op kan. Best lastig om met zo’n volle maag weer verder te slapen. En om kwart over vijf komt de zon alweer op.

Goed werkgeverschap

Haar collega’s zijn begripvol. Soms zelfs iets té, lacht Eddini. „In mijn eerste vastenweek kwam ik binnen bij een overleg met alle hr-managers uit mijn team. Normaliter haalt een van ons dan lekkere koffie uit de kiosk, maar die stond er nu niet uit medeleven met mij.” Als jullie niet nú koffie gaan halen, dan ben ik weg, reageerde Eddini opgelaten. „Dit is mijn geloof, daar wil ik niemand mee lastig vallen. Zij moeten gewoon lekker eten en drinken en beseffen dat ik helemaal niet met eten of drinken bezig ben. Er gaat een mentale knop om, ik voel geen enkele verleiding.”

Mijn werknemers zijn vermoeider, reageren trager of zijn zwijgzamer dan normaal

Toch houden werkgevers over het algemeen graag rekening met hun vastende medewerkers, merkt ook Ufuk Demirtas (37), arts bij Arbo Unie, die zelf ook vast. „Dan mag iemand de lunchpauze overslaan en in plaats daarvan wat eerder naar huis of iets later beginnen.” Een teken van goed werkgeverschap, vindt Demirtas. Want in principe is een bedrijf niet wettelijk verplicht om tegemoet te komen aan de gebruiken en wensen rondom de ramadan. Leidinggevenden die Demirtas om advies vragen, raadt hij aan altijd met vastende medewerkers mee te denken. „Je krijgt er veel voor terug, omdat mensen zich gezien en gehoord voelen.”

Bij het Amsterdamse schoonmaakbedrijf MAS Dienstverleners werken zo’n 500 medewerkers. Zeker 60 procent van hen vast tijdens de ramadan, vertelt oprichter en eigenaar Rahma el Mouden (58). „Ik zou liegen als ik zeg dat je dat niet merkt. Ze zijn vermoeider, reageren trager of zijn zwijgzamer dan normaal. Dat zijn dingen waar je als opdrachtgever rekening mee moet houden.”

Dat betekent volgens El Mouden overigens niet dat het werk eronder mag lijden. „Toen een van mijn medewerkers laatst een kritische opmerking kreeg van zijn leidinggevende, hoorde ik hem de ramadan als excuus gebruiken. Nou, dan heb je aan mij een slechte. Het is begrijpelijk dat je moe bent, maar gebruik het geloof niet als argument. Bovendien: er wordt wereldwijd gevast. Dan valt het hier in Nederland nog mee, met onze airco’s.”

Bedrijfsbarbecue

Wat zijn eigenlijk de fysieke gevolgen als je ruim zeventien uur lang niks eet of drinkt, zeker nu het buiten dertig graden is? Zolang je gezond bent, vallen de lichamelijke ongemakken mee, stelt Demirtas. „Je hebt alleen wat meer herstelmomenten nodig. Zeker aan het begin van de ramadan moest mijn lichaam nog wennen aan het nieuwe leefritme. Ik was een paar dagen minder geconcentreerd en aan het einde van de dag was ik vermoeider dan normaal. Dan is het fijn om tussendoor even een half uurtje iets rustiger aan te doen.” Bovendien werd hij gedurende de maand ziek. En als je ziek wordt of een aandoening hebt, of als je ongesteld of zwanger bent, hoef je (tijdelijk) niet mee te vasten. „Voor mij was het toen verstandig even een paar dagen te stoppen. Dat haal ik tijdens mijn vakantie in september in.”

Eddini heeft haar werkrooster nauwelijks aangepast. „Ik sla de lunchpauze over. Dan werk ik gewoon door”, vertelt ze. Wat niet betekent dat ze dan eerder naar huis gaat. Wel slaat ze borrels en etentjes in deze periode vaak over. Zoals onlangs nog een barbecue met het team: „Net iets te confronterend.” Of vandaag: een afscheidsetentje van een collega. „Toch voelt dat eigenlijk niet oké. Al mis ik dan niks inhoudelijks, ik vind dat sociale aspect aan werk wel heel belangrijk.”

Lees ook: ‘Eerst aten we alles waar we overdag aan dachten’

Bezinning

Toen El Mouden twintig jaar geleden met het schoonmaakbedrijf begon, waren er in de vastenmaand opvallend veel ziekmeldingen, vertelt ze. „Nu zijn we strenger en meer ervaren. We hebben niet voor niets een ziekteverzuim van 4 procent, wat laag is voor de schoonmaakbranche. Dat willen we graag zo houden.” Wel houdt het bedrijf op andere manieren rekening met de ramadan. „Die valt elk jaar in een net wat andere periode. Als dat zoals nu in de zomer is, mogen werknemers soms een uur later beginnen. En met het Suikerfeest wordt ieder jaar getrakteerd op het hoofdkantoor.” Krijgen medewerkers vrij als ze dat zouden willen? „Dan zou je iedereen vrij moeten geven. Dat gaat niet, daar moeten we reëel in blijven.”

Is Eddini blij dat ze na dit weekend weer gewoon lekker kan doorslapen ’s nachts? „Zeker. En ik verheug me op de koffie”, reageert ze. Maar: „Tegelijkertijd is het ook een bijzondere maand, een tijd van bezinning. Ik sta stil om terug te blikken en vooruit te kijken naar de dingen die ik komend jaar anders wil doen. Dat geeft veel kracht en een scherpte die ik straks ook weer zal missen.”