Zijn importdocenten oplossing lerarentekort?

Michelle Adriaense spreekt haar mavo 2-klas met een Vlaams accent vermanend toe. 'Wat voor nen nannekes-nest is het hier. Dat wil ik nie meer hebben.' De tafels van het tekenlokaal op het Zeldenrust-Steelantcollege in Terneuzen liggen bezaaid met vellen papier. Een leerling heeft zwarte verf op zijn elleboog. 'De leerlingen hiervoor hebben de tafels niet afgekuist, ik bedoel schoongemaakt', verbetert de Vlaamse zichzelf.

De leerlingen in Terneuzen zijn gewend in het Vlaams te worden toegesproken. Een op de vijf docenten op hun school is afkomstig uit België. Ze weten wat 'nen nannekesnest' betekent: een rotzooi. Als Adriaense een tekening 'schoon' vindt, dan bedoelt ze dat hij mooi is en niet 'proper'. Sanida (14) vindt het wel grappig om een Belgische voor de klas te hebben. 'We vertellen haar Belgenmoppen en dan vertelt zij moppen over Nederlanders.'

Het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt, een landelijke organisatie van werkgevers en werknemers, trok in 2012 de conclusie dat docenten uit de buurlanden het lerarentekort kunnen aanvullen. Sindsdien laat een toenemend aantal Vlamingen hun diploma accrediteren bij de Dienst Uitvoering Onderwijs. Dit is nodig om in Nederland les te mogen geven. In 2012 kregen acht Vlamingen toestemming in het voortgezet onderwijs les te mogen geven, in 2016 waren dit er vijftig. Voor Duitsers ligt dit aantal lager - twaalf in 2016 - omdat door de taalbarrière vaak een nieuw diploma vereist is. Hogescholen begonnen daarom een speciaal onderwijsprogramma om Duitstaligen op te leiden tot leraar Duits.

Het Zeldenrust-Steelantcollege begon in 2005 een samenwerking met docentenopleidingen in Gent om nieuwe docenten aan te trekken. De Vlamingen komen graag naar Terneuzen. De reistijd is acceptabel en het salaris voor docenten in het middelbaar onderwijs is in Nederland zo'n 20 procent hoger dan in België. Er zijn hier wel meer lesuren per week en minder vakantie. In het basisonderwijs verdienen Belgen juist meer en staan er in de grensgebieden juist regelmatig Nederlanders voor de klas.

Duitsers komen om andere redenen naar Nederland: het is voor zij-instromers makkelijker om een lesbevoegdheid te halen en de baangarantie is groot met een verwacht tekort van 134 fte in 2018. Voor het salaris hoeven ze het niet te doen. Duitse docenten verdienen in het basis- en voortgezet onderwijs minder in Nederland dan in eigen land. Het aantal lesuren en vakantiedagen is vergelijkbaar. Ook komen ze vaak voor de liefde, vertelt Katrin Pannekeet van Nuffic, de organisatie voor internationalisering van het onderwijs. Nuffic leidt jaarlijks twintig Duitstalige en Franstalige bovenbouwdocenten op via een tweejarig masterprogramma. Ook de HAN Hogeschool en Hogeschool Utrecht leveren jaarlijks ieder twintig moedertaalspekende docenten Duits af.

Red de leraar overleven in het onderwijs

De komende jaren dreigt een flink lerarentekort te ontstaan. Wat gebeurt er als het niet lukt om op tijd nieuwe docenten te werven? In aanloop naar de staking van basisschoolleraren op 27 juni verkent de Volkskrant acht onorthodoxe oplossingen voor het tekort. Vallen de gaten daarmee te vullen? En lijdt de kwaliteit van de lessen er niet onder? Alle afleveringen uit deze serie leest u hier.

Voor tips en suggesties: mail naar onderwijs@volkskrant.nl

Pannekeet stond zelf als docent Duits voor de klas in Amsterdam en Almere. Ze verhuisde voor haar partner naar Nederland. Voor haar was het onderwijs hier een cultuurshock. 'Leerlingen hebben een mening en ze spreken je tegen.' In Duitsland krijgen scholieren een cijfer voor gedrag in de klas, waardoor ze zich volgens Pannekeet netter gedragen. 'Hier moet je als docent polderen.'

Ook in Terneuzen merken ze het cultuurverschil met België. Rector Jos de Kooning: 'Het Vlaamse onderwijs is gedisciplineerder. Het is meer stampwerk. Onze studenten zijn kritischer en creatiever maar soms ook minder respectvol.' Adriaense is juist blij met de losse cultuur in Nederland. 'Voor mij was het Nederlandse onderwijssysteem echt een ontdekking.' Voor geen goud zou ze meer in Vlaanderen voor de klas willen staan. 'Het onderwijssysteem is streng. Alle lessen zijn van tevoren vastgelegd. Ik vind dat saai.' Ze herinnert zich nog haar eerste les op een middelbare school in België. De leerlingen stonden muisstil achter hun stoelen. Adriaense dacht dat ze haar aan het dollen waren. Totdat een leerling zei: 'Mevrouw, u moet zeggen dat we mogen gaan zitten.'

Marc van der Meer, hoogleraar onderwijsarbeidsmarkt in Tilburg, betwijfelt of buitenlandse docenten de gaten kunnen vullen. 'De onderwijsarbeidsmarkt is relatief gesloten met geringe arbeidsmobiliteit.' Dit komt omdat aan een docent hogere eisen worden gesteld wat betreft beheersing van de Nederlandse taal en diploma's dan bijvoorbeeld aan bouwvakkers. Verder wijst hij erop dat in België en Duitsland ook lerarentekorten ontstaan door de vergrijzing.

De VO-raad juicht het werven van docenten bij de buren toe. 'Het lerarentekort is zo urgent dat we naar alle mogelijkheden moeten kijken', zegt woordvoerder Linda Zeegers. Maar dan moet het wel aantrekkelijk zijn om hier te komen werken. De VO-raad pleit voor hogere salarissen en minder werkdruk.

Het Zeldenrust-Steelant heeft voorlopig geen gebrek aan goede docenten. De Kooning is blij met de Vlamingen. 'Ze zijn goed opgeleid en vaak meerzijdig bevoegd waardoor ze meerdere vakken kunnen geven.' Voor scholen verder van de grens is de inzet van Vlamingen minder voor de hand liggend. De Kooning: 'Het helpt dat Zeeuws-Vlamingen al een beetje Belgisch spreken. In Rotterdam is de taalbarrière groter.' Ook de culturele verschillen zijn in de grensregio kleiner. 'Onze leerlingen zijn hier erg braaf, gezagsgetrouw en gedisciplineerd.' Van der Meer denk ook dat scholen in de Randstad niet snel over de grens zullen zoeken. 'Er zitten grenzen aan reistijd en huisvestingsmogelijkheden in de grote steden waar de grootste tekorten zijn.' De Vlaamse docenten in Terneuzen wonen bijna allemaal in België.

Terwijl de leerlingen van mavo 2 geconcentreerd verder werken aan hun expressionistische schilderijen, kijkt Adriaense vanaf een afstandje toe. 'Het zijn ne stel gangsters', verzucht ze, het Engelse woord op zijn Vlaams fonetisch uitgesproken. Haar mavo 2 is niet de braafste klas maar Adriaense is blij dat ze haar leerlingen niet op zijn Vlaams onder de duim hoeft te houden. 'Zie je, ze zijn nu allemaal aan het werk. Dat zou niet zo zijn als ik erbovenop zou zitten.'

_{morgen de voltijdleerkracht
Er zijn genoeg leerkrachten om het tekort op te vullen. Ze moeten alleen meer uren maken. Alle afleveringen uit deze serie leest u hier.}