Hedy d’Ancona: ‘Het is de hoogste tijd voor emancipatie van ouderen’

Zorgbehoevende zielepoten. Zo worden ouderen in Nederland maar al te vaak weggezet, vindt Hedy d’Ancona. De 79-jarige feministe en oud-politica brak vandaag met de Socrateslezing in het Amsterdamse debatcentrum De Rode Hoed een lans voor een nieuwe visie op de laatste levensfase: meer ruimte voor menselijke waardigheid en de behoefte van om mee te blijven doen.

Veel ouderen worden buitengesloten, stelt D’Ancona. “Ik noem dat zachte uitsluiting. Er wordt gedaan alsof je niet meer meedoet, als je niet meer werkt. Nog erger is de stereotypering waarbij 65-plussers - en dat zijn er 3,8 miljoen - worden neergezet als kostenpost, en de laatste jaren zelfs als deerniswekkend. Zielepoten die hun weg in de samenleving niet meer vinden.”

Wanneer die hardvochtige toon zijn beslag heeft gekregen, vindt ze moeilijk te zeggen. “Toen ik minister was (begin jaren negentig, red.) heerste het zwitserlevengevoel, na je pensioen met een caravan door Europa. Dat is gekanteld naar een stereotype, waarbij de 8 procent van de ouderen in verpleeghuizen het beeld bepaalt voor de andere 92 procent. De crisis heeft daaraan meegewerkt, en de bezuinigingen in de zorg. Daardoor kwamen mensen steeds meer in de problemen.”

Knorrige ouderen

Dat is niet alleen onaangenaam voor de ouderen zelf, het vormt volgens D’Ancona ook een gevaar voor de democratie. Het maakt ouderen bevattelijk voor de manier waarop sommige politici, zoals Geert Wilders en Henk Krol, hun onbehagen exploiteren. “Zo ontstaat een leger knorrige ouderen dat alleen maar achterom kijkt. Dat is helemaal niet bevorderlijk voor democratisch burgerschap. En nergens voor nodig.”

Ze hekelt het begrip participatiesamenleving, waar volgens haar ‘ontzettend slecht over na is gedacht’. “De overheid lanceerde van de ene op de andere dag zo’n term zonder te weten wat ze er precies mee wil. Het is helemaal niet goed dat mensen tot in de negentig in hun eigen huis wonen. Ze vereenzamen, en de woningmarkt raakt verstopt.”

Juist vanwege de vergrijzing moet de overheid het roer omgooien, stelt D’Ancona. Het CBS voorspelt een groei naar 4,8 miljoen 65-plussers in 2040, en door de stijgende levensverwachting groeit de groep 75-plussers nog sneller. Dat we in de toekomst steeds ouder worden, is ‘mooi en prima’, vindt D’Ancona, maar dan wel op een geëmancipeerde manier. Daar hoort bij dat ouderen zich kunnen ontplooien en zelf over hun leven kunnen beschikken.

Levenseinde

Ze vergelijkt het met de tweede feministische golf, die in de jaren zestig mede door haar werd aangezwengeld. “Zoals vrouwen toen de beschikking kregen over het beginnende leven, moeten ouderen kunnen beschikken over het eindige leven. En dan bedoel ik helemáál niet dat je mensen zomaar een pil in de mond duwt”, zegt ze fel. “Alles in het wetsvoorstel van Pia Dijkstra getuigt van een grotere zorgvuldigheid dan de huidige euthanasiewet. Daarbij zijn alleen een verklaring van de huisarts en een scen-arts nodig, terwijl aan een beslissing over voltooid leven maandenlang gesprekken voorafgaan. Niemand wordt verplicht om het te doen.”

Behalve in zelfbeschikking moet de overheid meer investeren in de zelfontplooiing van ouderen, vindt D’Ancona. Zelf geeft de oud-politica het goede voorbeeld: ondanks haar 79 jaar is ze nog zeer maatschappelijk betrokken. Ze is onder meer lid van het comité van aanbeveling van het Nederlands Sociaal Forum en de Studiekringen50Plus, en zit in het bestuur van Een Ander Joods Geluid. “Ouderen worden vaak neergezet als beklagenswaardige eenzamen, terwijl ze nog voor veel dingen in zijn, zoals kunstprojecten of nieuwe woonvormen. De overheid moet veel meer experimenteren en op een andere manier naar ouderen gaan kijken. Anders zijn ze een dief van hun eigen portemonnee.”

Lees ook: 'Worstenbroodjes met een boodschap', een reportage over een bakkerij waar alleen maar vijftigplussers werken