Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Media

Niet geven? ‘Dan zeg je, laat maar doodgaan’

Natuurlijk kun je cynisch doen over de actie van Nederlandse hulporganisaties voor Afrika. Maar, zeggen die, wat is het alternatief?

John Francis (12 jaar) in het vluchtelingenkamp in Wau in Zuid-Soedan.
John Francis (12 jaar) in het vluchtelingenkamp in Wau in Zuid-Soedan. Foto Ilvy Njiokiktjien

Er zijn redenen te verzinnen om géén geld over te maken naar Giro555 voor de (dreigende) hongersnood in Zuid-Soedan, Noordoost-Nigeria, Somalië en Jemen. Want honger in Afrika, heeft u daar niet al eens aan gegeven? En verdwijnt al dat geld niet in een bodemloze put? In de media verschijnen verhalen over conflictgebieden waar hulpverleners niet eens kunnen komen. En duidelijk is dat om mensen écht te helpen niet alleen voedsel nodig is, maar ook een einde aan al jaren voortslepende conflicten. Dáár helpen die twee tientjes niet bij.

„Maar eigenlijk zeg je dan: laat die mensen maar doodgaan”, zegt Thea Hilhorst, hoogleraar humanitaire hulp aan de Erasmus Universiteit. „Inderdaad, noodhulp kan geen conflicten oplossen, maar wel doen waar het in de oorsprong voor bedoeld is: levens redden. En dat gebeurt.”

Bekijk ook Op de vlucht voor honger en geweld in Zuid-Soedan, foto’s die Ilvy Njiokiktjien voor NRC maakte in een Zuid-Soedanees vluchtelingenkamp.

De samenwerkende hulporganisaties (SHO) zagen de extreme droogte in de genoemde gebieden al in 2015 als reden om de handen in elkaar te slaan, vertelt Ruud Huurman namens Giro555. „Maar een van de problemen was dat de ramp slecht zichtbaar was. Het was weinig in de media, dus het stond niet bij mensen op de radar.” Een aantal weken geleden kregen de SHO een „duidelijke waarschuwing” van hulpverleners ter plekke. Ook de Verenigde Naties sloegen in februari alarm. Er is op korte termijn 4,4 miljard dollar nodig. Huurman: „We dachten: als we het nu niet doen, wanneer dan wel?”

Er werd een vijfdaagse actie opgezet, die woensdag wordt afgesloten met doorlopende aandacht op radio en tv. Doneren op Giro555 voor deze crisis kan al een paar weken. Zaterdag was er ruim 15 miljoen euro opgehaald.

Van hongersnood is – volgens de definitie van de VN – sprake als ten minste 30 procent van de kinderen onder de 5 jaar acuut ondervoed is, 20 procent van de huishoudens een extreem voedseltekort heeft en er dagelijks minimaal twee mensen per tienduizend sterven van de honger. Sinds eind februari geldt dat voor ongeveer 100.000 mensen in Zuid-Soedan.

Huurman erkent dat in alle vier de landen gebieden zijn waar de hulpverleners moeizaam kunnen komen, door oorlog (Zuid-Soedan, Jemen) of terreurorganisaties als Al-Shabaab (Somalië) en Boko Haram (Nigeria). Maar het „overgrote gedeelte” van de hulpbehoevenden is „redelijk tot goed” te bereiken.

Lees ook Hongersnood in Afrika vaak schuld van de mens

En dan zijn er nog de gebieden waar je alleen binnenkomt door corrupte regimes of milities te betalen. Geen prettig idee, dat gedoneerd geld daar terechtkomt. Maar, zegt Hilhorst, het is soms een noodzakelijk kwaad. Giro555 zegt het „uit principe” niet te doen. Waar nodig wordt soms de voorkeur gegeven aan hulp vanuit de lucht.

Kritiek op werkwijze SHO

Een aantal jaren geleden was er in een intern rapport kritiek op de werkwijze van de SHO. Opgehaald geld werd volgens een vaste formule verdeeld, ongeacht wie er het best was geëquipeerd voor wat bij een ramp nodig was. Dat gaat nu beter, ziet Hilhorst. „Aangesloten organisaties moeten laten zien wat hun track record is in de landen waar het om gaat, en met welke lokale partners ze al in contact staan.” Huurman spreekt van een „instaptoets” die bepaalt wie een deel van het geld krijgt toegewezen voor hulpverlening bij een specifieke crisis.

De actiedag op tv en radio begint woensdagochtend om 5.55 uur, op NPO Radio 2 met Gerard Ekdom. De zender komt de hele dag met speciale programma’s en optredens vanuit het Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Daar zit ook het belpanel met BN’ers. Ook de andere publieke zenders besteden er aandacht aan. Op tv zendt NPO 1 de hele dag updates uit, onder meer in de journaals en De Wereld Draait Door. Bij de commerciëlen zullen onder meer RTL Boulevard, Shownieuws en Hart van Nederland er aandacht aan besteden. De einduitslag wordt ’s avonds bekendgemaakt op Radio 2 en bij Pauw.

Is het niet een wat belegen format? Hilhorst: „Blijkbaar werkt het nog steeds, zo’n tv-actie. Maar ik denk weleens: vertel wat meer over het verhaal achter de ramp. Breng het niet terug naar zielige kindjes, allemaal geld geven, klaar.” Huurman daarover: „We willen juist ook vragen van het publiek beantwoorden. Het is een uitslaande brand die nu moet worden geblust, maar er is ook meer bewustwording nodig – bijvoorbeeld over wat klimaatverandering met Afrika doet.”

Lees ook La Niña laat het vee sterven en de mensen hongeren

‘Help slachtoffers hongersnood’ is de 43ste actie van de samenwerkende hulporganisaties. De vorige, voor de slachtoffers van de aardbeving in Nepal in 2015, bracht ruim 25 miljoen euro op. De eerste was in 1984, voor ‘hongersnood in Afrika’. Ook in 1987, 1990, 1992, 2002 en 2011 werden er grote acties opgezet om geld in te zamelen voor (delen van) Afrika. Om cynisch van te worden? Juist niet, vindt Hilhorst. „Nu gaat het specifiek om deze vier landen. Dat betekent dat het in andere landen niet nodig is. ”