Asielzoeker gaat de poort van het azc in Weert binnen © Robin van Lonkhuijsen, ANP

Afgewezen asielzoeker verdwijnt steeds vaker van radar

Een groeiende groep afgewezen asielzoekers raakt buiten beeld. Omdat er gesneden is in de begeleiding naar hun land van herkomst, is niet duidelijk of ze Nederland ook echt verlaten. Hulporganisaties vermoeden dat ze vaker illegaal door Nederland zwerven.

Cyril Rosman 29-03-17, 03:00 Laatste update: 30-03-17, 00:00

Waar in heel 2016 8.000 afgewezen asielzoekers 'zonder toezicht' vertrokken, staat dat aantal na de eerste twee maanden van 2017 al op 2.000. Het aantal asielzoekers dat vrijwillig is vertrokken en waarvan bekend is dat ze Nederland daadwerkelijk hebben verlaten, is fors gedaald: van 6.700 in heel 2016, naar 660 in de eerste twee maanden van dit jaar. Opvangorganisaties zeggen de afgelopen tijd meer afgewezen asielzoekers uit landen als Albanië en Marokko aan de deur te krijgen.

De IOM mag sinds eind 2016 migranten uit onder meer de Balkanlanden niet meer helpen met hun terugkeer
Pieter Maas

Aangescherpte regels
De daling van het aantal mensen dat aantoonbaar is vertrokken, heeft met name te maken met aangescherpte regels die staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Asiel, VVD) eind vorig jaar heeft ingevoerd, stelt de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Die grootste terugkeerorganisatie in Nederland hielp in september en oktober nog 400 mensen per maand terug naar hun land van herkomst, dat aantal is gedaald naar 117 in februari.

,,De IOM mag sinds eind 2016 migranten uit onder meer de Balkanlanden niet meer helpen met hun terugkeer. Ook zijn migranten uit landen als Marokko en Algerije uitgesloten van extra financiële hulp of ondersteuning bij terugkeer, daardoor krijgen zij minder prikkels om via ons terug te gaan'', zegt Pieter Maas van de organisatie.

Dijkhoff verscherpte die regels omdat er vorig jaar plots veel asielzoekers uit dergelijke 'veilige' landen kwamen. Zij maken geen kans op asiel in Nederland en zouden vooral komen om een vertrekpremie op te strijken.

Vaak kennen ze via via andere Marokkanen in Nederland en zoeken ze een plekje in hun eigen netwerk
John van Tilborg

Bed, bad, brood
Asielzoekers uit veilige landen als Albanië, Marokko en Algerije krijgen nu na hun afwijzing te horen dat ze niet meer welkom zijn in een azc en dat ze Nederland moeten verlaten, niemand weet echter of ze dat ook doen. De bed-bad-brood-voorziening in Groningen, die is bedoeld voor asielzoekers die geen opvang meer van het rijk krijgen, zag de afgelopen tijd meer Albanezen komen.

,,En daar werden we niet gelukkig van. Het zijn mensen die geen perspectief op een verblijf in Nederland hebben'', zegt John van Tilborg van hulporganisatie INLIA, die de opvang runt. De Pauluskerk in Rotterdam, waar ook uitgeprocedeerde asielzoekers worden opgevangen, ziet een 'lichte stijging' van het aantal Marokkanen dat zich er meldt. ,,Dat zijn mensen aan wie is verteld dat ze binnen 48 uur Nederland moeten verlaten, maar dat kunnen ze vaak niet omdat Marokko ze niet terugneemt.'' Van Tilborg van INLIA vermoedt dat de meeste afgewezen Marokkanen überhaupt niet vertrekken. ,,Vaak kennen ze via via andere Marokkanen in Nederland en zoeken ze een plekje in hun eigen netwerk.''

Berlijnse terrorist
Afgewezen asielzoekers die illegaal in Nederland verblijven, leiden een bestaan in de schaduw. Zij komen bijvoorbeeld niet in aanmerking voor reguliere gezondheidszorg. GGD Nederland waarschuwde eerder dat dat een risico kan zijn bij besmettelijke ziekten.

Duitsland kondigde onlangs aan afgewezen asielzoekers strenger in de gaten te gaan houden. Dat was een reactie op de aanslag op een kerstmarkt in Berlijn, die werd gepleegd door een afgewezen Tunesische asielzoeker (Anis Amri), die ondanks zijn afwijzing nog steeds in Duitsland was.

Het ministerie van Veiligheid en Justitie stelt dat het 'in zichzelf geen probleem is dat een vreemdeling is vertrokken, zonder dat de uiteindelijke bestemming bekend is'. Een woordvoerder vindt het nog te vroeg om te beoordelen of de afschaffing van de terugkeerondersteuning gevolgen heeft op de wijze van vertrek. Het ministerie wijst er op dat het aantal mensen dat 'gedwongen' wordt uitgezet licht stijgt, zij worden onder toezicht van de Marechaussee naar hun land van herkomst gevlogen. Landen als Marokko en Tunesië weigeren vooralsnog onderdanen 'gedwongen' terug te nemen.